Manbashunoslik

3.3.5. «Tarixi ar-rusul va-l-muluk»
148

---

tahriri bo‘lgan, lekin bizgacha uning faqat qisqartirilgan tahriri yetib kelgan 
va asar matni gollandiyalik sharqshunos M.Ya. de Guye tom o n id a n 1879— 
1901-yillarida 15 jildda nashr etilgan.
Tabariy asarining forsiy tahriri ham bor bo'lib, u S om oniy Abu Solih 
Mansur ibn Nuhning (961—976) vaziri, atoqli ilm-fan homiysi al-BaPamiy 
(vaf. 974) tom o n id a n 963-yili yozilgan.
Bal’amiy tahriri shunchaki oddiy tarjima b o ‘lib qolmay, balki asarning 
qayta ishlangan va ayrim holiarda yangi faktlar bilan boyitilganidir.
Unda, birinchidan, qisqartirilgan tahririda uchramaydigan m a ’lumotlar 
mavjud bo'lib, ularni Bal’amiy Tabariy asarining to'la nusxasidan olgan.
I k k i n c h i d a n , B a l’a m iy ta h riri b o s h q a m a n b a l a r a s o s id a yangi 
m a ’lum otlar bilan to'latilgan.
Tabariyning m azkur asaridan ayrim parchalar bir n ec h a Yevropa 
tillariga tarjima qilingan. Uning to'liq fransuzcha tarjimasi G .Z o te n b e rg
tom o n id a n 1867—1874-yillari Parijda nashr etilgan.
Asarning forsiy va turkiy tarjimalari ham bo'lib, ularning m o 'ta b a r 
q o 'ly o z m a nusxalari S a n k t-P e tu rb u rg va T oshkent k u tu b x o n alarid a 
mavjud. Bal’amiy tahririning matni to'liq tarzda Lakxnav, K anpur (1874, 
1896, 1916) va Tehronda (1962, 1967) chop qilingan.
“Tarixi ar-rusul v a-l-m u lu k ” asarining qo'lyozm a nusxalari M D H , 
A ngliya, T u rk iy a, E ro n va H in d is to n k u tu b x o n a la r id a s a q la n a d i. 
Toshkentda, Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti xazinasida arab 
tilida to'rtta m o'tabar qo'lyozmalari, o'zbek va uyg'ur tillaridagi tarjimalari 
mavjud. Qisqartirilgan ruscha tarjima (tarjimon V.l.Belyayev) 1987-yilda 
Toshkentda “ И стория Т а б а р и ” nomi bilan chop etildi.