Маъруза- №5. Исо 9000 стандартларида ўрнатилган сифатни бошқариш тамойилларининг бошқа корхоналар фаолиятига таъсири

3. TQM нинг асосий принциплари. 
ИСО 9000 стандартлари асосидаги сифат тизимининг энг бош мақсади 
– маҳсулотнинг буюртмачи талаб қиладиган сифатини таъминлаш ва унга 
корхонанинг буни уддасидан чиқа олиш қобилиятининг исботини тақдим 
этиш.
Барча мамлакатларнинг мутахассислари томонидан тан олинган ягона 
ѐндашувлар Total Quality Management (ТQМ) сифатни умумий бошқариш 
тамойиллари сифатида маълум бўлиб, у барча даражадаги хизматчилар ҳамда 
раҳбарият иштирокида ва ресурлар, техник имкониятлардан оқилона 
фойдаланган ҳолда фаолиятнинг тад- қиқотлардан бошлаб то сотишдан 
кейинги хизмат кўрсатишгача бўлган барча соҳаларида сифатни бош-қариш 
тизим ва усулларини ҳар тарафлама мақсадли қўлланишни кўзда тутади. 
ТQМ нинг таркибий қисмлари туб (асосий) тизим, техник таъминот, 
узлуксиз такомиллаштириш ва ривожлантириш тизимлари ҳисобланади. 
ТQM – комплекс тизим бўлиб, сифатни доимий яхшилаб бориш, ишлаб 
чиқариш харажатларини имкон қадар камайтириш ва маҳсулотни аниқ 
муддатида етказиб беришга йўналтирилгандир. Унинг фалсафаси 
яхшилашларнинг чегараси йўқ деган тамойилга асосланади. Сифатга 
нисбатан – нуқсонлар ноль, харажатларга – унумсиз харажатлар ноль, 
етказиб беришларга нисбатан эса – аниқ муддатида деган мақсадли кўрсатма 
амал қилади. Бу чегараларга етиш мумкин эмаслиги аниқ, лекин бунга 
интилиш ва эришилган натижаларда тўхтаб қолмаслик керак. Бундай 
фалсафани белгиловчи махсус атама мавжуд – «сифатни доимий яхшилаш». 
ТQМ концепциясининг асосий тамойиллари - сифат тизимларини 
ишлаб чиқиш ва қўлланиш бўйича услубий қўлланма ҳисобланадиган ИСО 
9000 стандартида баѐн этилган.
ИСО 9000 стандартлари бўйича қурилган амалдаги сифат тизимлари, 
энг аввало, сифатни бошқаришнинг кўп илғор шакллари ва усулларидан 
яратилган тизимлардир.

---

Демак, сифат тизимининг ривожланиш тарихини 5 та юлдуз шаклида 
тасаввур этиш мумкин (4-расм).
1-юлдуз сифатга тизимий ѐндашувнинг бошланғич босқичларига (1905 
й.) тўғри келади; 
2-юлдуз жараѐнларни таҳлил ва назоратнинг статистик усулларидан 
фойдаланиб бошқаришга (1924 й.) йўналтирилган; 
3-юлдуз сифатнинг раҳбарлар ва мутахассисларнинг жавобгарлиги, 
ваколатлари ва ўзаро ҳаракатларини белгиловчи ҳужжатлаштирилган 
тизимлари пайдо бўлган-лигидан (1951 й.) далолат беради;
4-юлдуз сифатни умумий бошқаришга ўтишни (1980 й.) тавсифлайди 
(ТQМ);
5-юлдуз атроф муҳитни муҳофазалаш ва маҳсулот хавфсизлиги нуқтаи 
назаридан (1990 й.) менежмент тизимларига талабларни белгиловчи ИСО 
14000 стандартлари пайдо бўлиши билан боғлиқ. 

---