Ma’ruza № ochiq kon ishlarida transport tizimi. Darsning maqsadi
Download 0.69 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Nazorat savollari:
1. Karyerdagi avtomobil yо‘llari foydalanish sharoiti bо‘yicha qanday turlarga bо‘linadi? 2. Avtotransportni zaboyda yuklashga qо‘yishning qanday turlari mavjud? TEMIR YO‘L VA KONVEYER TRANSPORTLARINING KON- TEXNOLOGIK QO‘LLANILISH SOXALARI. Darsning maqsadi – Ochiq kon ishlarida konveyer va temir yul trasnportining qо‘llanilishi haqida tushunchaga ega bо‘lish. Reja: 1. Kon massasini temir yо‘l transporti bilan tashish. 2. Kon massasini konveyer transporti bilan tashish. 3. Kombinatsiyalashgan transport. Kon massasini temir yо‘l transporti yordamida tashish. Temir yо‘l transporti har qanday ob-havo sharoitida о‘zining ishonchliligi, yuqori unumdorligi va ishlatishda foydaliligi sababli karyerlarda tarqalgan transport turidir. Uning asosiy kо‘rsatkichi yuk aylanmasi bо‘lib tonna yoki kub metrdagi yuk miqdorini vaqt birligi ichida tashilishiga aytiladi. Karyer yuk aylanmasi keraksiz jinslarni, foydali qazilma va materiallar yuk aylanmasi yig‘indisidan iborat. 13.1-rasm. Karyerda temir yо‘l transportining ish jarayoni. Temir yо‘l tarnsporti tashish masofasi 4 km va undan yuqori, yillik yuk aylanish hajmi esa 25 mln.t va undan yuqori bо‘lgan karyerlarda keng qо‘llaniladi. Temir yо‘l transportining vositasi rels yо‘llari va harakatganuvchi sostavlardan iboratdir. 13.2 – rasm. Temir yо‘l kurilishi sxemasi. 1 – yer katlami, 2 – ballast, 3 – shpal, 4 – koleya eni, 5 – relss, 6 – podkladka. Temir yо‘llar ish bajarish turiga qarab vaqtinchalik va doimiy yо‘llarga bо‘linadi. Vaqtinchalik yо‘llar karyer ishchi maydonchalaridagi va ag‘larmalardagi yо‘llar, doimiy yо‘llarga esa transheyadagi yо‘llar, transport bermalardagi yо‘llar va karyer yuzasidagi yо‘llar kiradi. Vaqtinchalik yо‘l ish fronti surilishi bilan karyerda va ag‘darmalarda vaqti–vaqti bilan surilib turadi. Temir yо‘l quyi va yuqorigi qurilmalardan iborat. Quyi qurilma – suv chiqaruvchi va sun’iy inshoatlarlardan iborat yer qoplamasidan iborat. Temir yо‘lning yuqori qurilmasi – ballast, shpal va mustahkamlangan relslardan iborat. Ballast – yer qoplamasiga harakatlanuvchi sostavning bosimini bir xilda taqsimlanishi uchun xizmat qiladi. Ballast uchun 20-79 mm kattalikdagi sheben qо‘llaniladi. Ayrim hollarda galka va graviy ham qо‘llaniladi. Ballast qatlami qalinligi vaqtinchalik yо‘llar uchun 15-20 sm ni, doimiy yо‘llar uchun 25- 40 sm ni tashkil etadi. Ballast sarfi 600-1200 m 3 dan iborat. Shpallar – ularga relslarni mustahkamlash va bosimni harakatlanuvchi sostavdan ballastga uzatish uchun xizmat qiladi. Yog‘och, temirbeton va metall shpallar qо‘llaniladi. Shpalning standart bо‘yicha о‘lchami 270 sm ni tashkil etadi. Shpallarni xizmat qilish muddatini uzaytirish maqsadida antiseptik bilan tо‘yintiriladi. Relslar – harakatlanuvchi sostavning g‘ildiragini yо‘nalishi va bosimni shpalga uzatish uchun xizmat qiladi. Relsning standart bо‘yicha uzunligi 12,5-25 m bо‘ladi. Karyerlarda harakatlanuvchi sostav vagon va lokomotivlardan iboratdir. Foydali qazilmalarni tashish uchun yuk kо‘tarish quvati 60-90 t bо‘lgan gandola tipidagi vagonlar va yuk kо‘tarish quvvati 60 t bо‘lgan xopper tipidagi vagonlar keng qо‘llaniladi. Qoplovchi tog‘ jinslarini tashish uchun vagon dumpkarlar qо‘laniladi. Karyerlarda lokomotivlar sifatida elektrovoz, teplovoz va tortuvchi agregatlar qо‘llaniladi. Elektrovozlarning qulayliklari – foydali ish koeffitsiyenti yuqori (14- 16%), 4% gacha bulgan kо‘tarilish balandliklarini о‘tish qobiliyatiga egalik, ishga doimiy tayyorgarlik va og‘ir iqlim sharoitlarida ham ishonchli xizmat kо‘rsatishidir. Teplovoz lokomotivlar ichki yonuv dvigateli bilan jixozlangan. Foydali ish koeffitsiyenti 24-26% ga teng. Teplovozlarning kamchiligi ularni remont qilishning qiyinligidir. Tortuvchi agregatlar – boshqaruvchi elektrovoz, dizelli seksiya ya’ni, avtonom ta’minlash seksiyasi va bir nechta motorli dumpkarlardan iboratdir Karyerlarda temir yо‘llarning uzunligi bir necha о‘nlab kilometrgacha, ba’zan yuzlab kilometrgacha yetadi.Temir yо‘l uzunligi bо‘yicha uchastkalarga bо‘linadi va peregonlarni ajratuvchi punktlar bо‘linmalar deyiladi. Ularga stansiyalar, razyezdlar va postlar kiradi. Stansiyalar poyezdlarni joylashtirishga, sostav tо‘plashga, texnik xizmati, tekshirish va bir yо‘llik joylarda poyezdni kutish uchun xizmat qiladi. Razyezdlar bir yо‘llik joylarda faqat oldindan kelayotgan poyezdni kutishga xizmat qiladi (asosan yuk poyezdni kutishi kerak). Stansiya va razyezdlar maxsus yо‘l tarmoqlariga ega bо‘lib, yuk aylanmasi va ayrim kerakli maqsadlarga mо‘ljallangan. Postlar yо‘l tarmoqlanishiga ega emas. Ular poyezdni tо‘xtatishga mо‘ljallangan bо‘lib, agarda keyingi peregongacha yо‘lda poyezd bо‘lsa postda kutiladi. Karyerdagi yо‘l tarmoqlanishi karyer yо‘lini temir yо‘llar vazirligiga, ombor yо‘llariga, karyer montaj maydonchasiga, harakatdagi sostavni ta’mirlash deposiga va boshqalarga ulangan bо‘ladi. Kon massasi bо‘yicha karyer unumdorligiga qarab, karyerdagi doimiy temir yо‘llar bir yо‘lli yoki ikki yо‘lli bо‘lishi mumkin. Bir yо‘llik trassada yuklangan va bо‘sh poyezdlar razyezdlarda almashinadi. Temir yо‘l transportini unumdorligini oshirish uchun peregon uzunligi kamaytiriladi, unda temir yо‘l transportini ekspluatatsiyasi qoidalariga kо‘ra faqat bir sostav bо‘lishi kerak. Ikki yо‘llik trassa yukli va yuksiz poyezdlarni alohida yо‘llarda harakatini ta’minlaydi. Tezlikni oshirish uchun bunda peregonlar uzunligi oshiriladi. Zaboylardagi va ag‘darmalardagi yо‘l tarmoqlari qazuvchi yuklovchi va ag‘darma hosil qiluvchi mashinalarning minimal turib qolishlarini va temir yо‘l transportining о‘zini ham zaboyda yukli va yuksiz sostavlarini almashtirishda minimal vaqtini sarflashini kо‘zlab qurilishi kerak. Bir yо‘llida sostavlar almashishi gorizonti ishchi zonasidan tashqarida olib borilishi kerak. Ayni paytda almashish uchun yuksiz sostav yukli sostavni almashish punktida kutib turadi. Ekskavatorning kutish vaqti bunda yukli sostavni almashish punktigacha kelgan vaqti bilan yuksiz sostavni yuklash joyigacha olib borish vaqtlari yig‘indisiga teng. Kutish vaqtini kamaytirish uchun almashish yо‘lini gorizont ishchi zonasiga joylashtiriladi, bunda bu yо‘lni siljitish qiyinlashadi. Agar bir gorizontda ikki yoki undan ortiq ekskavator ishlasa ikki yо‘lli almashish joylari har bir ekskavator uchun qо‘llaniladi. Download 0.69 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|