Маъруза №1 Кириш қисми. Юқумли касалликлар умумий патологияси кириш маъруза режаси


Download 1.3 Mb.
bet19/85
Sana02.05.2023
Hajmi1.3 Mb.
#1423009
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   85
Bog'liq
Юқумли касалликлар умумий патологияси

КЛИНИКА. Касаллик кечимини ифодаловчи бир канча тансифлар мавжуд. Бугунги кунда куйидаги тансиф кенг кулланмокда. У гепатитнинг барча турларига бир хил таалуклидир.
Вирусли гепатит таснифи:
А.Этиологияси буйича:
А)вирусли гепатит А (ВГА)
Б) вирусли гепатит В (ВГВ)
Б)вирусли гепатит Е (ВГЕ)
Г) вирусли гепатит С (ВГС)
Д) вирусли гепатит дельта (ВГД)

Б. Клиник белгиларнинг ривожланиши буйича:


А) сарикли, сариксиз, ноаник (билинар-билинмас, белгили)
Б) клиникбелгиларсиз (инаппарант)

Б.Давомийлиги буйича:


А) уткир Б) давомли В) сурункали

Г. Касалликнинг кечиши:


А) енгил б) уртача огир В) огир Г) ута огир - фулминант (шиддат)

Д. Асоратлари:


А)Уткир жигар энцефалопатияси: УЖЕ I-II (прекома), III-IV(кома)
Б) зурикиш (клиник, ферментатив)
Б)ут йули фаолиятининг бузилиши ва яллигланиши

Е. Окибати буйича:


А)согайиши
Б) колдик окибатлари: гепатомегалия, чузилган согайиш
Б)вирус ташувчанлик;
Г) сурункали персистик гепатит (СПГ)
Д) сурункали фаол гепатит (СФГ)
Е) жигар циррози;
Ж) жигарнинг бирламчи хавфли усмаси (гепатома)

Вирусли гепатит А кечишида яширин, бошлангич, саргайиш (ёки касалликнинг авж олган даври), касалликни белгиларини оркага кайтиш ва реконвалецент (касалликдан тузалиши) даврлари кузатилади.


Яширин даврининг давомийлиги 14-50 кунни ташкил килади.
Касалликнинг бошлангич даври. Касаллик одатда тусатдан уткир ёки аста-секин бошланади. Купчилик беморларда хасталик худди гриппга ухшаб ривожланади: беморнинг аъзойи бадани зиркираб огрийди, лохас булади, боши огрийди, тумов булади. (йуталади, бурнидан сув окади, баъзан аксиради), томоги куриб, ачишади. Касаллик катталарга нисбатан болаларда купрок гриппсимон бошланади.
Купинча болалар бу даврида 3-5кун иситмалайди. Бунда тана харорати 39-40 С гача кутарилади, боши огриб, холсизланади, аммо юкорида айтилган тумов аломатлари кузатилмайди: бу холат купинча врачларни ич терлама тугрисида уйлашга ундайди.
Купчилик беморларда касаллик шиддатли диспептик аломатлар билан бошланади. Беморнинг иштахаси пасаяди (баъзан мутлако булмайди), огзи какра булиб колади, кунгил айнийди, баъзан кайт килади кабзият булади ёки аксинча ичи суради. Булардан ташкари,
корин капчийди, меъда сохасида хамда жигар сохасида огирлик, баъзан огрик сезилади. жигари катталашади.
Баъзида гепатитнинг бу даври астеновегетатив синдроми аломатлари билан кечади. Бунда бемор жуда лохас булади, кундан кунга тинка мадори курийди. Иш кобилияти пасаяди, атроф мухитга мутлако бефарк булиб колади. Бемор бош огриши ва бош айланишидан шикоят килади. Салга жахли чикиб, кизишадиган, булар-булмасга йиглайдиган булиб колади, яхши ухлай олмайди, кайфияти тушиб кетади. Бу синдром хам узи камдан-кам учрайди, бундай холатларда касалликни аниклаш жуда хам мушкул булади.
Касалликнинг бошлангич даврида эртарок ташхис куйиш учун бизга лаборатория усуллари ёрдам беради. Жумладан, бемор конида ок кон таначалари бир оз камаяди (лейкопения), кон зардоби таркибида жигар тукимасининг жарохатланганлигини курсатувчи ферментлар (айникса аланинаминотрансфераза - АЛТ) фаоллиги анча ортади. Бу даврнинг охирига келиб саргайишга сабаб булувчи пигментлар (билирубин) микдори орта бошлайди.
Гепатит А нинг бошлангич даври болаларда урта хисобда 5-7 кун, катталарда 1-2 кун давом этади. Бу давр охирида бемор сийдики тук жигар рангга айланади (пиво рангига ухшайди). Нажаси рангсизланиб, лимонсимон тус олади. Шундан кейин саргайиш даври бошланади.
САРИКЛИК ДАВРИ. Бемор саргая бошлаши билан юкорида айтилган касалликнинг бошланиш давридаги белгилар аста сунади, купчилик беморларда йуколади. Аввал бемор тил ости ва танглай шиллик кавати, кузнинг оки, огиз-бурун атрофи териси саргаяди ва сариклак аста-секин бутун тана терсинин хамда шиллик каватларни коплайди. Саргайиш урта хисобда бир хафта давом этади. Гепатит А да саргайиш умуман кучли булмайди. Одатда саргайиш авжига чиккан даврда айрим беморлар бедармон, лохас буладилар, иштахалари пасаяди ёки мутлако булмайди, баъзан кунгиллари айнаб хатто кайт килишлари мумкин. Айрим беморлар унг ковургаси остида кандайдир огирлик ва сал огрик сезадилар. Терининг кичиши беморларнинг учдан бир кисмида учрайди. Кичиш одатда кечкурун ва тунда зураяди, окибатда уйку бузилади. Бемор текширилганда жигари катталашгани, каттиклашиб, безилаб тургани аникланади. Жигарнинг каттиклашиш даражаси турлича юзаси силлик булиб, купрок чап булмаси катталашади. Талок хам катталашади, тилни караш боглайди, корин бироз кепчиган булади. Камдан-кам холларда укол килинган жойлар атрофида терига кон куйилиш, бурундан кон келиши мумкин. Бу белгилар купинча касаллик огир утганда кузатилиб, жигар тукимасини куп зарарланганлигини курсатувчи белги хисобланади.
Юрак-кон томир сицемасида буладиган узгаришлар бемор терисини мармарсимон тус олиши, кон босимининг камайиши хамда юрак уришини секинлашиши (брадикардия) билан намоён булади. Касалликнинг огир кечимида купинча юрак уриши тезлашади (тахикардия) ва бу холат мунтазам давом этганда огир асорат (жигар комаси) бошланганлигидан далолат беради.
Беморларда кузатиладиган серзардалик, кайфият паст ва нохушлиги, холсизлик, бош огриги каби аломатлар асаб системасининг зарарланганидан далолат беради. Бу узгаришлар организмнинг умумий захарланиши (интоксикаcия) ва бош мия кон томирларининг зараланганлиги туфайли содир булади.
Саргайиш даврининг бутун давомида сийдик ранги тук жигар ранг булиб чайкатилганда тиник, сарик, купик хосил булади. Нажас ранги яна хам кулранг ёки окиш булади, куриниши лойга ухшаб колади. Кизил кон таначаларининг чукиш тезлиги (ЭЧТ) секинлашади, ок кон таначалари анча камаяди, конда лимфоцит ва моноцитлар микдори ортади.
Сариклик даврини кайтишида беморнинг ахволи кундан-кунга яхшилана боради, куч куввати тиклана боради, иштаха яхшиланади. Нажас ва сийдик ранги уз холига кайтади.
Сариклик аста йуколади. Бинобарин, биокимевий курсатгичлар хам яхшилана боради. Бирок, бу курсатгичлар эса анча вактгача тикланмай колиши хам мумкин.
Гепатит А да сариклик даври 7-15 кун давом этади. Гепатит А асосан енгил ва уртача огирликда утади. (95-97%), лекин касаллик огир утиши мумкин (3-5%). Гепатитнинг А турида бемор бутунлай согаяди, факат айрим холлардагина согайиш даври анчага чузилиши мумкин. Бунда касалликнинг барча клиник белгилари юколган булишига карамай, кондаги фермент (трансаминаза) микдори узок вакт (1-2 ой) гача ортган булиши мумкин.
Гепатит А да сурункали турга утиш холлари факат 1-2 % беморларда учрайди. Касалликнинг холецатик белгилари билан утадиган турида хам хасталикнинг бошланиши хамда сариклик даврининг бошлангич давридаги клиник белгилари юкорида зикр этганимиздек кечади. Кейинчалик эса холестатик (утнинг димланиши) белгилари зурая боради. Биринчи - холестатик компонент билан кечадиган тури нисбатан купрок учрайди. Бунда касалликнинг cитолитик турида кузатиладиган хамма клиник хамда биокимевий узгаришлар жоиз булгани холда, уларга холестатик белгилар, яъни сариклигининг ортиши, тери кичиши, конда ишкорий фосфатаза активлигининг ортиши, холистерин ва В-липопротеид микдорининг купайиши каби аломатлар кушилади. Бу кушилиш, касалликнинг умумий кечимига, хамда давомийлигига деярли таъсир курсатмайди.
Иккинчи тури - хакикий холестатик тур хисобланади, бунда айнан жигар тукимасининг зарарланиши, (яъни цитолиз) кам учраб, холестаз белгилари эса кучли намоён булади. Бинобарин, жигар интоксикаcия кузатилмайди. Бошка цитолиз билан боглик булган клиник хамда биокимевий узгаришлар кучсиз намоён булади, сариклик ва эт кичиши кучли булиб, ойлаб давом этиши мумкин.
Касалликнинг бу тури А гепатитда жуда кам учрайди. Вирусли гепатитнинг сариксиз кечадиган тури – асосан енгил утиб, унда бемор бутун касаллик давомида саргаймайди ва конда билурубиннинг умумий микдори ортмайди. Бунда касалликнинг бошлангич даврида хос белгилар узокрок давом этиб худди тургунлашиб колганидек туюлади. Гепатитнинг бошлангич даврига хос белгилар: гриппсимон, диспептик, астено-вегитатив белгилар билан утади. Камрок холларда касаллик гриппсимон бошланади. Ревматизм симон ёки астено-вегитатив синдромларга хос белгилар эса бошлангич даврида айрим беморларда учрайди.
Гепатитнинг бу турида киска муддат ( 1-2 кун ) да бемор сийдиги хамда нажаснинг ранги узгаради.
Текшириб курилганда жигар анча катталашган булади, огриб туради. Айрим холларда талок хам катталашади.
Касалликнинг бошлангич давридан кейин ривожланган даврига утиши аста-секин содир булиб, буни пайкаб олиш анча кийин. Касалликнинг бу даврида илгари кузатилган хасталик аломатлари зураяди ва жигар янада катталашади. Бу холат купрок диспептик ва астено-вегетатив белгиларга тааллукли булиб, бемор асосан иштаханинг пасайган, бедармонлик, лохаслик, бош огриги, тажанглик, уйкусизликдан хамда коринда — унг ковурга ости ва туш пастида огирлик сезишдан, кориннинг дам булишида шикоят килади. Вирусли гепатит саргаймасдан кечадиган, яъни сариксиз турининг бошлангич даврида кузатиладиган - тана хароратининг кутарилиши, йутал, аксириш, томок ёки бугинлар огриши, касалликнинг авж оладиган даврига келиб анча тез юколади.
Кискаси, гепатитнинг бу турида хам саргайиб утадиган турдаги клиник белгилар намоён булади, факат сариклик куринмайди холос. Кондаги гепатитга хос барча курсатгичлар (билирубин микдоридан бошка) касалликнинг саргаядиган туридаги сингари булади. Касалликнинг бу тури вирусли гепатитлар орасида (Хусусан болаларда) ортикрок.
Касалликнинг согайиш даври гепатитнинг типик туридаги сингари утади, лекин купинча анча узок кечади.
Гепатитнинг субклиник (клиник белгилари билинмай-диган) турида бемор узида хеч кандай касаллик белгиларини сезмайди. Шунга карамай бемор жигарида ва конида касаллика хос узгаришлар аникланади.
Бу узгаришларнинг характери хамда давомийлигига караб субклиник уткир ёки сурункали хиллари фаркланади. Гепатит А да субклиник тури факат уткир, гепатит В да эса асосан сурункали кечади.
Касалликнинг сарикли, сариксиз хамда субклиник турларини кайд килиш мутаносиблигиги 1: 1:1 га тугри келади. Профилактика максадида гаммаглобулин олган шахслар орасида гепатитнинг сариксиз хамда субклиник турлари анча куп учрайди.

Download 1.3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   85




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling