Ma’ruza 2: Chang va gaz omillari bo‘yicha karyer atmosferasini mo‘‘tadillash usullari. Reja

q
sm

d
k
.

v
(2.25) 
bu erda: d
k
–tomchini diametri, tomchi yuzaga tushadi va undan ushlanib
qoladi, m;

v
–suvni zichligi, kg

m
3
YAxshi namlanuvchi yuza uchun suvni solishtirma xarajati quydagiga 
teng (kg

m
2
) 
q
1
cm

h
c

v 
. 
W
m.m.v
(2.26) 
bu erda: h
c
–kerakli namlanish chuqurligi, m; W
m.m.v
–maksimal molekulalar 
namlanish, % 
Parlashdagi yo‘qolishni (kg

m
2
s) A.R.Konstantinov formulasidan aniqlash 
mumkin: 
E

5.3*10
-5
[1

1.55(T
n
-T
2
)

V
2
10
]V
o
(l
n
-l
2
) (2.27) 
bu erda T
n
-yuzadagi temperatura,
o
S, T
2
-2 m balandlikdagi havo iqlimi 
o
S, V
10
-
10 m balandlikdagi havo oqimini tezligi, m

s, l
n
-to‘yingan parni uprogosti yuza 
temperaturasida, Pa, l
2
-2 m balandlikdagi parni uprogosti.
Namlanish kerakli chuqurligi, materialni kattaligi bilan aniqlanadi. U chang 
bilan yuzada birga bo‘ladi. 
Karyerdagi parlashni tezligi hattoki sepilayotgan yuzani rang va quyosh 
radiatsiyasini intensivligiga bog‘liq. Bu energiya erga tushib, ko‘proq o‘zini 
aniqlikka aylantiradi va ho‘llanilayotgan kon jinsini issiqligini oshiradi. YOrishgan 
yuza, qoraga nisbatan ko‘proq quyosh nurini qaytarish xusisiyatiga ega bo‘lib, kam 
qizdiradi. Parlashga eng ko‘p ketadigan suv xarajati, metriolog o‘lchamlar analizi 
bo‘yicha aniqlanishicha 12-15s iyul-avgust oylarida bo‘ladi. Bunda Shamolni eng 
katta tezligi va quyosh nur sochishi va nisbatan eng kichik havo namligi 
kuzatiladi. quyosh nuri to‘lqin uzunligi bo‘iycha ultrofialet nuri, ko‘rinadigan 
yorug‘lik, infroqizil nuridan tashkil topgan. Ularni to‘lqin uzunligi 0,1-0,4; 0,4-
0,75 va 0,75-100mkm tegishligidir. 
Suvni filtratsiya vaqtida yo‘qolishi, bu pastki qatlamga namlanishi kerakli 
bo‘lganga o‘tishidir. 
Suvni qo‘shimcha yo‘qotishi, bu pastki qatlamga namlanish kerkligi bo‘lganga 
o‘tishidir. 
Suvni qo‘shimcha yo‘qotish namlash texnalogiyasini mukamalashmaganligi 
bilan bog‘liqdir. Suv ho‘llanayotgan yuzadan oqib ketadi, sepilayotgan tomchilar 

---

havo oqimi bilan olib ketiladi. Bulardan tashqari yana boshqa yo‘qotishlar ham 
bo‘lib turadi, bular esa u yoki bu jarayonlar xususiyatiga bog‘liqdir.