Ma’ruza 2: Chang va gaz omillari bo‘yicha karyer atmosferasini mo‘‘tadillash usullari. Reja

Texnika va texnologiyani o‘zgartirish yo‘li bilan Karyer atmosferasini 
yaxshilash.
Atmosfera tarkibini yaxshilashni, ochiq kon ishlarini takomillashtrishni 
birgalikda olib borish bilan hal qilinadi. Bunday yo‘nalishdan foydalanishda, ular 
yaxshi samara berishi mumkin va krerni ishlab chiqarish mahsulotini 
kamaytirishini talab qilmaydi yoki ishlab chiqarish jarayonlarini bajarilishiga 
xarajatlar ko‘tariladi. 
Ochiq kon ishlarini ishlab chiqarish texnalogiyasi va texnikasini 
o‘zgarishi, Karyerlar atmosferasini yaxshilashishini ko‘rilayotgandagi ishni tashkil 
qilish va uskunalarni mukammallashdagi usullarni birlashtiradi. 
Karyer atmosferasini yaxshilash uchun, mukammallashgan tashkiliy ish 
masalasiga quyidagicha xizmat qilish mumkin: portlash ishlarini, Shamol Yuqori 
bo‘ladigan davrda olib borish kerak. Bu esa chang va gazni kamaytirish uchun 
tabiiy Shamollatish samarasini ko‘p marotabaga oshirishga yordam beradi; 
inversiya davrida Karyerda ishni to‘xtatiladi. 
Uskunani mukammalashtirish masalasiga xizmatdagi ichki yonar 
dvigatellarni boshqa kam gaz chiqaruvchi dvigatellarga almashtirish bilan bo‘lishi 
mumkin. 
Uskunalarni avtomatlashtirish ishi kelgusidagi ish bo‘lib hisoblanadi. 
Avtomobil transportini, boshqa ko‘rinishdagi transport bilan almashtirish, 
masalan, temir yo‘l elektr tortgich, gidrovlik bilan almashtirilishi zararli gazlarni 
hosil bo‘lishini yo‘qotib, ko‘p marotabaga, havoni changishini kamaytirishga 
yordam beradi. Avtomobil transporti bo‘lganda, yo‘lni qattiq yoping‘ich bilan 
berkitilganda va suv sepish mashinasini qo‘llanilganda, changlanish kamayadi. 
Kon ishlarini texnalogiyasi, ishlab chiqarish tartibini, ularni elementlari, 
ishlab chiqarish jarayonlari bilan bog‘liq. Gaz va chang omillari bo‘yicha xavfsizi 
bu gidromexanizatsiya texnalogiyasidan foydalanishdir. Ammo uning qo‘llanish 
oblasti hozirgacha chegaralangan. Karyerlarda uzluksiz texnalogiyani qo‘llash, 
avtomobil tashish xajmini kamaytiradi, shu bilan birgalikda atmosferani 
gazlanishini ham kamaytiradi. 
Karyerning bortini qiyalik burchagi kam bo‘lganda Shamollatish 
samaradorligi katta bo‘ladi, bu bo‘lishi mumkin ishchi bartni Shamol gulini va 
Karyerni o‘lchamlarini hisobga olgan holda joylashtirish bilan pog‘onalarni bir xil 
surilganda va taxminan bir xil ishchi kengligida to‘kma joyini yaxshi tanlash bilan 
yaxshilash mumkin. 
O‘zidan o‘zi yonuvchi kon jinslarini Karyerdan katta masofada Shamol 
va zararli narsalarni tarqalishini hisobga olgan holda joylashtirish kerak bo‘ladi. 
Karyerning bir chegarasi bilan to‘kma kon jinsi orasidagi minimal qiymat to‘kma 

---

balandligini 10 ta o‘lchamidan kam bo‘lmasligi kerak. Bundan tashqari, to‘kmalar 
orasida ochiq joy qoldirilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi, chunki bundan havo 
o‘tib, Karyerni Yuqori qismiga borishi kerak. 
Ishlovchi mexanizm va mashinalarni, Karyerda chang va gaz omillari 
bo‘yicha o‘zaro joylashtirish kerak. Ular orasidagi masofa, zararli havoni tarqalishi 
uchun etarli bo‘lishi kerak. 
Minimal masofani V.S.Nikitin formulasi bilan aniqlash mumkin.