Ma’ruza 2: Chang va gaz omillari bo‘yicha karyer atmosferasini mo‘‘tadillash usullari. Reja
Download 0.53 Mb. Pdf ko'rish
|
Ma’ruza - 2
Zaharli gazlarni neytrallash. Karyer atmosferasiga uglerod okisi, azot okisi,
aldogidlar, oltingugurt gazi, oltingugurt suvi va boshqa zararli gazlar ajralib chiqadi. Ular har xil tabiatli, xuddi shuningdek har xil fizik va ximik xususiyatlarga ega. U gazlarni nitrallash uchun sorbitsion (absorbsion va adsorbitsion), katalit gaztozalagich, issiqlik usul va birgalikdagi tozalagichlar qo‘llanishi mumkin. Gazlarni absorsiya usulida tozalash, shundan ibratki, gazlar suyuq yutgich bilan yo‘q qilinadi. Unda gaz u yoki bu darajada eritiladi. Bunda fizik absorsiya va xemosorbsiya farqlanadi. Fizik absorbsiyada, ximik reaksiyaga kirishmasdan, gazlar oddiy eritiladi. Mana bunday absorbsiyaga misol qilib, suvda engil eriydigan azot okisi va aldagitlar zaharlovchi gazlarni netrallash uchun foydalanish mumkin. Xemosorbsiya shu bilan xarakterliki, absorsiyaga kirishayotgan komponent suv muhitida ximik birikmaga bog‘lanadi. Azot ikki okisi, o‘yuvchi natriy eritmasida, xuddi shuningdek ko‘mir okisi, ammiak, mis tuzi eritmasida o‘zaro harakatlanishi misol bo‘la oladi. Suyuq va gazli fazallar o‘rtasidagi muvozanat (absorbsiya turђunligi) absorsion jarayonlarni o‘tishi bilan xarakterlidir. Uni o‘tishi o‘z navbatida gaz va yutgich, temperatura va bosimni termodinamik xususiyatiga bog‘liqdir, xuddi shuningdek massa almashish (asrobsiya kinetikasi) ni tezligiga ham bog‘liqdir. Massa almashish tezligi ko‘p xolatlarda absorlashayotgan gazlarni yutish xususiyati xuddi shuningdek muhit yopishgan yuza bilan aniqlanadi. Adsorbsiya gaz tozalagich, qattiq jism yuzasida gazni yutishdan tuzilgan. Uni adsorbentlar deb nomlanadi. Ular Yuqori g‘ovakligi va katta solishtirma yuzasi bilan xarakterlidir. Adsorbentlardan eng ko‘p tarqalgani aktivlashgan ko‘mir va silikageldan iboratdir. Aktivlashgan ko‘mir 1g yuzasi 1000 m 2 ga etadi. Adsorbentlar odatda dona ko‘rinishda 2-8mm ligi foydalaniladi. Adsorbsiya tozalanayotgan havoda zararli gazlar soni katta bo‘lmaganda, qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi. Katalitik gaz tozalagich, ba’zi bir moddalar ko‘p bo‘lmagan soni bo‘lishida ximik reaksiya bo‘lib, uning natijasida xavfli bo‘lmagan modda hosil bo‘ladi yoki shu reaksiyani tezligi o‘zgaradi. qattiq katalizatorlarni qo‘llanganda, gazli reaksiya katalizi qattiq muhit yuzasida olib boriladi. qattiq katalizatorlar sifatida metallar va ularni oqsillari, sulfidlari (metalni sera bilan birlashishi) mis, marganets, nikel, simob xuddi shuningdek boshqa qator birikmalardan foydalanish mumkin. U yoki bu katalizatorni faolligi kontakt faolligi bilan aniqlanadi. SHuning uchun, korxanalarda, odatda maydasharli katalizatorlar foydalaniladi. Platinali va palladali katalizatorlar ma’lum, ammo, ular qimmat hamda kamyobdir. Termik neytrallash usulida katta bo‘lmagan xajimdagi ko‘mir okisini, aldagidlar, ko‘mirvodorodlari va boshqa organik birlashmalar ta’minlash, ularni chaqnash temperaturasidan oshgandagina yonadi. Bu etarli qiymatda kislarod bo‘lganda bo‘lishi mumkin. Aniq hajmda bu gazlar odatiy temperaturada havoda yonishi mumkin. Masalan: ko‘mir okisi havoda 12,5% va ko‘p qiymatida erkin yonadi. Birgalikdagi tozalagich bir nechta har-xil xususiyatli gazlarni bir vaqtda tozalash holatida qo‘llaniladi. Bunda quydagi birlik bo‘lishi mumkin: asorbsiya va kattalik, issiqlik usuli, katalik gaztozalagich va boshqalar. Download 0.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling