Ma’ruza №2. Mexatronika tizimlarining strukturasi va xususiyatlari. Reja

EYu-elektr yuritma;
ED- elektrdvigatel;
KO’Q- kuchli o’zgartgichli qurilma;
EEM- elektr energiyasi manbai;
UM – uzatuvchi mexanizm;
D1-D3- parametr datchiklari;
BQ- boshqaruvchi qurilma;
U- signal beruvchi;
IO – Ishchi organ.


2.1-rasm. Funksional sxemalar:
a– elektr yuritmali tizim; b– mexatronik tizim

2.1 b-rasmda keltirilgan MT ning funktsional sxemasini ko`rib chiqamiz.

Bu sxemada:

• 
  mikroprotsessor boshqarish qurilmasi vazifasini bajaradi. Bunda u boshqarish va indikatsiyalash tizimidan keladigan topshiriq va axborot datchigidan kiruvchi o`zgartgichlar orqali kirayotgan signallar asosida raqamli chiquvchi signallarni shakllantiradi;
  
• 
  axborot datchiklari ijrochi mexanizm harakatining joriy koordinatlari ko`rsatgichlarini elektr signallari shaklida belgilab boradi;
  
• 
  kiruvchi o`zgartgichlar bu elektr signallarni mikroprotsessor tushunadigan raqamli shakllarga aylantiradi;
  
• 
  chiquvchi o`zgartgichlar mikroprotsessordan chiqadigan raqamli signallarni mexatronik modulni boshqaradigan elektr signalga aylantiradi;
  
• 
  mexatronik modul esa ta`minot manbaining elektr energiyasini ijrochi mexanizm ishlashi uchun kerak bo`lgan aylantiruvchi moment va tezlikka ega bo`lgan mexanik energiyaga aylantirishni ta`minlaydi.
  

“Elektryuritma” va “mexatronika” atamalarini amalda sinonim so`zlar deb qabul qilish mumkin. Bu ikkita tizim orasidagi asosiy o`xshashlik shundan iboratki, ularning ikkisi ham elektromexanik tizim bo`lib, asosiy vazifalari elektr energiyani mexanik energiyaga aylantirib, texnologik jarayon talablari bo`yicha ishchi organ (ijrochi mexanizm) harakatlarini boshqarishdir. Bundan kelib chiqadiki, bu ikkita tizim elektrmexanik tizimlar sinfiga kiradi.
2.1 b-rasmda ko`rsatilgan MT va boshqa shundan MTlar tarkibida bo`lgan nisbatan murakkabroq MTning tarqibiy qismi bo`lishi mumkin. Bunga o`xshash, bir-biri bilan bog’liq ko`p dvigatelli elektryuritmalar ham mavjud.
Endi funktsional sxemalarni qiyoslab, ular orasidagi farqlarni ko`rib chiqamiz:
MT da boshqaruvchi rolini mikroprotsessor o`ynaydi, elektryuritmada esa bu boshqa qurilmalar, shu jumladan analogli qurilmalar bo`lishi mumkin.
MTning funktsional sxemasida KO`Q, ED va UM bloklari yo`q. Ularning funktsiyalari mexatron modullarda mujassamlangan.