Ma’ruza №7 qattiq jismlarning deformatsiyalanishi

Uzluksizlik tenglamasi. 

 

Uyuqliklar  harakati  suyuqlikning  oqishi,  harakatlanayotgan  suyuqlikdagi  zarrachalar  yig’indisi 

oqim deb ataladi. suyuqliklar harakati grafik tarzda nay oqimi yordamida suratlanadi. Oqimdagi har bir 

zarracha  belgili  momentda  aniq 

   tezlikga  ega.  Lekin  suyuqlikning  har  bir  yakka  zarrachasining 

harakatin  kuzatgandan  ko’ra  boshqacha  yo’l  tutgan  ma’qul.  Buning  uchun  oqim  tushunchasidan 

foydalanamiz. Oqim chizig’I suyuqlik ichidagi shunday shiziqki, uning har bir nuqtasiga o’tkazilgan 

urunma chiziq urinish nuqtasi orqali o’tayotgan suyuqlik zarrachasining oniy tezligining yo’nalishiga 

mos  keladi (4-rasm). Oqim chiziqlari  yordamida  tezlik vektorining  yo’nalishigina  emas, ba’lki  tezlik 

qiymati  ham  suratlanishi  mumkin.  Buning  uchun  suyuqlik  harakati  yo’nalishiga  perpendikulyar 

ravishda  belgili  sohaga  joylashtirilgan  birlik  yuzani  kesib  o’tuvchi  oqim  chiziqlarining  soni  ushbu 

sohadagi suyuqlik zarrachalari tezligining qiymatiga proporsional qilib o’tkazish lozim. Demak, tezligi 

kattaroq  bo’lgan  sohalarda  oqim  chiziqlari  zichroq  bo’lar 

ekan. 

Oqim chiziqlarining surati vaqt o’tishi bilan o’zgarishi 

mumkin.  Lekin  oqim  egallagan  fazoning  istalgan  bazi  bir 

nuqtasidan  o’tayotgan  suyuqlik  zarrachalarining  tezliklari 

doimiy  bo’lsa,  oqim  chiziqlarining  shakli  va  holati  vaqt 

o’tishi bilan o’zgarmaydi. Oqim chiziqlarining surati (shakli) 

o’zgarmaydigan holdagi suyuqlik harakatin statsionar harakat 

yoki  statsionar  oqim  deb  ataymiz.  statsionar  oqimdagi  oqim 

chiziqlari suyuqlik zarrachalarining traektoriyasi bo’lib xizmat qiladi. 

Tezlik yo’nalishiga perpendikulyar yuzalari 

 

 

 

va 

 

 

  bo’lgan  oqim  nayidagi  suyuqlikning  oqishini 

kuzataylik  (5-rasm). 

    vaqt  davomida     yuzadan 

     hajmli suyuqlik o’tadi. Demak, 1 s davomida 

 

 

 yuza orqali 

 

 

 

 

 hajmli suyuqlik o’tadi. Bu erda 

 

 

   

 

  yuzadan  o’tayotgan  suyuqlik  oqimining 

tezligi. 

 

 

  yuzadan  ham  1  s  vaqt  davomida 

 

 

 

 

 

hajmli suyuqlik o’tadi, 

 

 

   

 

 yuzadan o’tayotgan 

suyuqlik oqimining tezligi. 

 

Agarda 

biz 

suyuqlikni 

siqilmaydi 

deb 

hisoblasak  unda 

 

 

  va 

 

 

  yuzalardan  bir  xil  hajmli 

suyuqliklar o’tadi. 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

                                                                            

 

Demak,  yuza  bilan  tezlikning  ko’paytmasi  siqilmaydigan  suyuqlik  uchun  o’zgarmas  ekan.  Bu 

tenglama