Ma’ruza. Elektr maydonida o’tkazgichlar. O’tkazgichlar elektr maydonida

(6-1) 
Agar elektr toki yo’nalishi V ga perpendikulyar bo’lsa (
). Bunda kuch : 
[ ]
(6-2) 
(Agar V ning qiymati hamma joyda bir xil bo’lmasa, (6-1) tenglamadagi V
o’tkazgichning L uzunligi bo’ylab o’rtacha maydon bo’la oladi. 
V ning qiymatini 6-2 tenglamadan foydalanib, topsak u quyidagi ko’rinishni oladi 
. Bu yerda
uzunlikdagi elektr toki o’tayotgan 
o’tkazgich V ga perperdikular bo’lgan paytdagi kuchning qiymatidir. 
SI birliklar sistemasida B magnit maydoni uchun o’lchov birligi qilib Tesla 
(
) qabul qilingan. 6.1 yoki 6.2 tenglamadan, biz shuni ko’ramiizki 1 T=1 N/A·m. 
Teslaning eski nomi “weber per meter squared” ( 
). Yana boshqa bir, 
birlik cgs (centimeter, gram , second) da gauss (G):1G=0.0001 T. Berilgan 
maydonni SI birligida ishlatishdan oldin, har vaqt maydonni teslaga (T) o’tkazish 
kerak. Biz, shuni esda saqlashimiz kerakki, yerning yuzasida uning magnit 
maydoni ½ G yoki 0.5
T atrofida bo’ladi. Boshqa tomondan, kuchli 
elektromagnitlar 2 T tartibida maydonlarni ishlab chiqara oladi. Elektr tokini tez 
qabul qiladigan (superconducting) magnitlar esa 10 T gacha ishlab chiqara oladi.
I 
θ
l
B
B

---

Mashq S. 
Elektr tok simi 
V
kuchning magnit maydoniga perpendikulyar. Sim 
uzunligi o’zgarmas deb hisoblab, qaysi javobda bajarilgan o’zgarishlar simlar 
orasidagi ta’sir kuchini ikki baravar kamayishiga olib keladi. (a) burchak 
dan 
45
ga kamayganda; (b) burchak 
dan 30
ga kamayganda; (s) o’tkazgichdagi 
elektr toki
/2 ga kamayganda; (d) magnit maydoni ga kamayganda; (e)
javoblar ichida to’g’risi yo’q.