Ma'ruza lotincha

Fuqarolik huquqi kurslari doirasida mustaqil ish uchun yozma manbalarni tanlashda quyidagi turdagi huquqiy hujjatlarga e'tibor qaratish tavsiya etiladi:
– huquq manbalari, normativ-huquqiy hujjatlar (qonun, prezident farmoni, hukumat qarori, mahalliy normativ-huquqiy ­hujjatlar);
- huquqni qo'llash hujjatlari (muayyan ish bo'yicha sud hukmi, ayblov xulosasi va boshqalar);
– ^{sud majlislarining bayonnomalari;}
- individual shartnomalar (nikoh shartnomasi, ketma-ketlik shartnomasi ­va boshqalar);
- ^{arizalar (da'volar, ishga joylashish va boshqalar).}
Normativ hujjatlarning pedagogik roli katta, chunki darsda huquqiy birlamchi manbalarni o‘rganish orqali quyidagi pedagogik vazifalarni hal qilish mumkin: normativ hujjat tilini tushunishga o‘rgatish; qonun bilimlarini berish; qonunga hurmatni tarbiyalash; yuridik adabiyotlardan malakali foydalanish malakasini shakllantirish.
Normativ hujjatni faqat nazariy jihatdan o'rganishni tasavvur qilish qiyin, chunki har qanday normativ hujjat uni amaliy qo'llashga qaratilgan. Bu xujjatlarni o‘rganish talabalarga jamiyatning ijtimoiy-huquqiy masalalarini to‘g‘ri tushunishga yordam beradi, ularni hayotda amaliy qo‘llashga tayyorlaydi.
Huquq metodistlarining ishlarida birlamchi manbalar bilan ishlash talabalarning siyosiy-huquqiy tafakkurini rivojlantirishga, faol hayotiy pozitsiyasini shakllantirishga xizmat qilishi qayd etilgan. Huquqiy manbalarni o'rganishning pedagogik samaradorligi haqida olimlar doimo gapirib kelishgan .
Normativ-huquqiy hujjat - muayyan protsessual shakllarda qabul qilingan, huquqiy normalarni o'z ichiga olgan rasmiy yozma hujjat-hujjat. Uning asosiy maqsadi huquqiy ma'lumotlarni saqlash va qabul qiluvchiga etkazishdir. Talabalar bilishlari kerakki, huquqiy hujjatlar orqali davlat huquqiy tartibga solishni tezkorlik bilan amalga oshiradi, jamiyatning huquqiy ehtiyojlariga javob beradi.
Normativ-huquqiy hujjatlar o'ziga xos xususiyatlarga ega. Ular bayon qilishning bayon uslubi, so'zning aniqligi va aniqligi, huquqiy atamalarning mavjudligi bilan ajralib turadi.
qonunlar va qonun osti hujjatlariga bo'linadi . Maktab o'quvchilari, kitobxonlar, talabalar sahifalarida, qoida tariqasida, qonunlarning parchalari bilan tanishadilar. Muayyan hayotiy vaziyatlarda o'z huquqlaridan foydalana olishlari uchun ular huquqiy normaning ma'nosini tushunishlari kerak. Shunday qilib, muhim mahorat shakllanadi - hayotiy muammolarni hal qilish uchun huquqiy ma'lumotlarni qo'llash. Ushbu mahorat quyidagi ko'nikmalarni o'z ichiga oladi:
huquqiy vaziyatni tan olish qobiliyati.
huquqiy faktlarni tegishli huquq sohasi bilan bog'lash qobiliyati.
zarur huquqiy hujjatlarni aniqlash va ular bilan hal qilishni talab qiladigan vaziyatlarni bog'lash qobiliyati.
huquqiy hujjatlar bilan ishlashning bir necha bosqichlarini ajratib ko'rsatishni taklif qiladi :
1-bosqich - o'qituvchi normativ-huquqiy hujjatlarning mazmunini qayta aytib beradi, asosiy narsani ajratib ko'rsatadi, huquqiy normalar ma'nosining qiymat asoslarini tushuntiradi, parchalar keltiradi va ularga sharhlar beradi;
2-bosqich - talabalar o'qituvchi rahbarligida hujjat matnini birgalikda o'qiydilar, qonun hujjatlarining alohida qismlarini tahlil qiladilar, tegishli matn bilan ishlashni o'rganadilar.
3-bosqich. Talabalar huquqiy hujjatlarning asosiy qoidalarini mustaqil o'qish va mazmunini tushunish ko'nikmalarini o'zlashtirgandan so'ng, o'qituvchi laboratoriya ishlarini tashkil qiladi, unda talabalar normativ-huquqiy hujjatlarning parchalari bilan ishlaydilar.
Talabalarga huquqiy normaning mohiyatini tushunish uchun eslatma taklif qilish tavsiya etiladi:
Ushbu huquqiy normaning umumiy ma'nosi nimadan iborat?
U kimning manfaatlarini ifodalaydi?
Nima uchun bu iroda paydo bo'ldi? Ijtimoiy hayotning qanday omillari uni keltirib chiqardi?
Nima uchun huquqiy normada mustahkamlangan xulq-atvor qoidasi aynan shunday mazmunga ega (bu mazmunning paydo bo‘lishiga sabab bo‘lgan sabablar, uning yuzaga kelishining o‘ziga xos shartlari).
Muallifning ta'kidlashicha, bu bosqichda qonunning "maktubi" ga hurmat ko'rsatish muhim, shuning uchun maqolalar matni so'zma-so'z o'qiladi. Talabalarning e'tiborini tushunchalarning qonunchilik ta'riflarini (ma'muriy huquqbuzarlik) shakllantiradigan norma-ta'riflarga qaratish kerak.
Ta'riflangan hujjatlar bilan ishlash metodikasi
talabalarning yoshi, tayyorgarligi va qiziqishlarini hisobga olgan holda farqlanishi kerak. ­Ko'rinib turibdiki, asosiy maktabdagi ish
mazmuni va usullari bo'yicha yuqori (ayniqsa ixtisoslashtirilgan) sinflardagi ishlardan farq qilishi mumkin emas. 8-9-sinflarda laboratoriya mashg’ulotlarida ish asosan eng muhim mavzular bo’yicha darslik matni bilan bir qatorda hujjatli manbalarning nisbatan sodda matnlari bilan ham olib boriladi. 10-11-sinflarda nisbatan murakkab matnlar o‘rganiladi, ular bilan ishlash pedagogik rahbarlikni talab qiladi.
Asosiy maktabda o'quvchilar uchun murakkab, chidab bo'lmas qoidalarni o'z ichiga olmaydigan kichik hajmdagi hujjatlar jalb qilinadi [61, 168-b.]. Eng yaxshi holatda matn tahlilining ko‘p qismi o‘qituvchi tomonidan amalga oshiriladi, asosan hujjatlar sharhlangan o‘qish va o‘qituvchi rahbarligida jamoaviy tahlil jarayonida ko‘rib chiqiladi . ­Talabalarning mustaqil ishi bosqichma-bosqich tashkil etiladi, chunki ular hujjatli matnlarni o'rganish bo'yicha bilim va uslublarni o'zlashtiradi.
O'rta maktabda hujjatlarning murakkabligi va hajmi ortib boradi, mustaqil ishlarning ulushi oshadi, vazifalar tobora murakkablashadi.
Differentsial va individual yondashuv ta’lim jarayonini demokratlashtirish va insonparvarlashtirishning ko’rinishlaridan biridir. Maktab o'quvchilarining qobiliyatlari va qiziqishlari har xil. O'rganilayotgan material talaba uchun mos bo'lishi kerak. Biroq, o'qituvchining faqat kam rivojlangan o'quvchilarga e'tibor qaratishi ularning qobiliyatli o'rtoqlarining rivojlanishini sekinlashtirishi mumkin. Turli darajadagi murakkablikdagi hujjatlar va topshiriqlardan foydalanish farqlash imkonini beradi, bu pedagogikada ta'limni individuallashtirishning alohida holati sifatida qaraladi.
Shunday qilib, hujjatlardan foydalanish o'qituvchiga turli xil pedagogik vazifalarni hal qilish imkonini beradi.
Mustaqil ish jarayonida axborot materiallaridan ham foydalanish mumkin, masalan, jurnalistika - dolzarb siyosiy, falsafiy, huquqiy va boshqa muammolarni ko'rib chiqadigan adabiyot va jurnalistikaning bir turi. Huquqiy kurslar doirasida ushbu manba, birinchi navbatda, siyosat va huquqning dolzarb masalalariga bag'ishlangan publitsistik maqolalardan iborat. Ushbu manbaning ijtimoiy roli shundaki, jurnalistik material o'quvchilarning katta qismini o'ziga jalb qiladi. U dolzarb muammoni muhokama qiladi, o'z tahlilini beradi, aniq dalil, umumlashmalarni ilgari suradi va xulosa chiqaradi. Bu manba jamoatchilik tafakkurining shakllanishiga hissa qo'shadi, chunki u eng qulay, ommabop, o'qilishi mumkin va qiziqarli.
Darsda ushbu manba bilan ishlash huquqiy kurslarning maqsad va vazifalariga javob beradi, chunki ijtimoiy-siyosiy vaziyatni bilmasdan, shaxsiy pozitsiyasini rivojlantirmasdan, inson va faol, faol fuqaroni tasavvur qilib bo'lmaydi.
Shuningdek, siyosiy-huquqiy xarakterga ega bo‘lgan, auditoriyani jamiyatning siyosiy, iqtisodiy, huquqiy hayotidagi faktlar, hodisalar, jarayonlarga yo‘naltiruvchi gazeta nashrlaridan foydalanish mumkin. Bunday manbaning ijtimoiy xususiyati axborotni yozib olishdir. Birinchidan, sinfda eng qo'llaniladigan axborot manbai sifatida gazeta ko'pchilik talabalar uchun mavjud; fuqarolik huquqi kurslarida bilim manbai bo‘lishi mumkin, shuningdek, talabalarning auditoriyadan tashqari ishlashi uchun material sifatida ishlatilishi mumkin. Ikkinchidan, gazeta ma'lumotlari xomashyo, ko'chma materialni o'z ichiga oladi, bu esa hech kim tomonidan sodir bo'lgan voqeani sharhlamasdan va baholamasdan, qisqa, aniq, aniq tavsifni o'z ichiga oladi.
Bu bilim manbai zarur, chunki u talabalarda ushbu fakt bo'yicha o'z nuqtai nazarini shakllantirishga yordam beradi, ularni bahslashishga, isbotlashga, taqqoslashga o'rgatadi, o'quvchiga olingan ma'lumotlarni tushunishga imkon beradi, uni o'ylaydi, tahlil qiladi, bu esa o'z maqsadlariga javob beradi. zamonaviy huquqiy ta'lim.
Sud majlisining bayonnomalari kabi yozma manbalarga alohida e'tibor qaratish lozim, chunki ular sud muhokamasining butun jarayonini aniq aks ettiradi. Ushbu hujjatlarning o'ziga xos xususiyati - voqea muhitini, sodir bo'layotgan vaziyatni, huquqiy hodisaning hissiy ranglanishi, jarayon ishtirokchilarining so'zma-so'z nutqlari. Ijtimoiy fanlar har doim so'zma-so'z hisobotlarni o'rganishga murojaat qilgan, chunki bu hujjatlarda mavzuni ochishda muhim va asosiy bo'lishi mumkin bo'lgan har bir so'z qayd etilgan.
Bunday hujjatlarning pedagogik ahamiyati shundan iboratki, o‘quvchilar manbani qiziqish bilan o‘rganadilar, chunki matnda buzilmagan va soxtalashtirilmagan to‘liq ma’lumotlar mavjud.
Ishda va bevosita ilmiy va ilmiy-ommabop matnlarda - ilmiy va ilmiy-ommabop jurnallardagi maqolalardan parchalar, ilmiy maqolalar to'plamlari, monografiyalarda foydalanish mumkin. Bu manbalarning ijtimoiy ahamiyati shundan iboratki, ilmiy matnlar ko‘plab ijtimoiy hodisa va jarayonlarni tushuntirishga yordam beradi. Jamiyat o‘z savollariga javoblarni, ijtimoiy qonuniyatlarni o‘rganish natijalarini ilmiy ishlarda topadi. Ilmiy va ilmiy-ommabop matnlardan foydalanishning pedagogik maqsadga muvofiqligi shundan iboratki, ularda ilmiy bilimlar mavjud bo‘lib, fanga oid faraz va nazariyalar haqida so‘z boradi, shu bilan birga o‘quvchilarda ilmiy bilimlarga qiziqish uyg‘onadi, ilmiy manbalarga murojaat qiladi, ilmiy dunyoqarashni shakllantiradi.
Maktab o'quvchilarining o'quv va kognitiv faolligining yuqori darajasiga ularning hujjat bilan mustaqil ishini tashkil etish orqali erishiladi ­.
Talabalarning hujjatni mustaqil o'rganishi ­o'qituvchi tomonidan tuzilgan savollar va topshiriqlar to'plamiga asoslanadi. Ular ma'lum darajada an'anaviylik bilan uchta guruhdan biriga tayinlanishi mumkin:

1. 
   va hujjat mazmunini matnga to'g'ri yoki yaqin ko'paytirishga ­qaratilgan savollar va vazifalar
   ;
   
2. 
   hujjat mazmunini o'zgartiruvchi takrorlashga qaratilgan savollar va vazifalar ;­
   
3. 
   ijodiy va izlanish faoliyatini amalga oshirishga qaratilgan savol va topshiriqlar, bu jarayonda ­matnni eng to‘liq tushunishga, uning mazmunini darsda o‘rganilayotgan bilimlar tizimiga kiritishga erishiladi.
   

Talabalarga taqdim etilgan majmua turli guruhlarga tegishli savol va topshiriqlarni o'z ichiga olishi mumkin. Mustaqil ish frontal (bir xil savollar bilan bir xil hujjat barcha talabalarga beriladi), individual differensial (alohida talabalarga turli hujjatlar yoki turli xil topshiriqlar taklif etiladi) va jamoaviy ish bo'lishi mumkin. Ikkinchi holda, 4-5 talabadan iborat har bir guruh boshqalarga qaraganda o'z hujjatini yoki boshqa topshiriqlarini oladi.
Hujjatni o'rganish uchun ajratilgan vaqt tugagandan so'ng, o'qituvchi topshiriqlar natijalarini muhokama qilishni tashkil qiladi, talabalarning javoblarini tuzatadi va qo'shimcha tushuntirishlar beradi ­.