Mashina tarjimasi turlari va ularning qiyosiy tahlili

Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi
Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi (RBMT) son-sanoqsiz o‘rnatilgan lingvistik qoidalarga va har bir til juftligi uchun millionlab ikki tilli lug’atlarga tayanadi. Dastur matnni tahlil qiladi va tarjima qilinadigan tildagi matn yaratiladigan o‘tish davri tasvirini yaratadi. Bu jarayon morfologik, sintaktik va semantik ma’lumotlarga ega bo‘lgan keng leksikalarni va katta qoidalar to‘plamini talab qiladi. Dasturiy ta’minot ushbu murakkab qoidalar to‘plamidan foydalanadi va keyin manba tilning grammatik tuzilishini maqsadli tilga o‘tkazadi. Tarjima qilish jarayoni ulkan lug‘atlar va murakkab til qoidalariga asoslanadi.
Foydalanuvchilar tarjima jarayoniga oʻz atamalarini qoʻshish orqali tarjima sifatini yaxshilashlari mumkin. Ular tizimning standart sozlamalarini bekor qiladigan foydalanuvchi tomonidan belgilangan lug‘atlarni yaratadilar.

2-Rasm Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi ishlashi uchun talab qilinadigan asosiy vositalar.
Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasida qoidalar asosan asliyat va tarjima tillarining grammatik tuzilishini tavsiflaydi va atamalarni tarjima qilish uchun lug‘atdan foydalanadi. Analizator grammatik kirish strukturasini tahlil qiladi va kiritilgan matnning oraliq tasvirini yaratadi. Analizator ushbu tasvirni tarjima tilining grammatik tuzilishiga o‘tkazadi.

1. 
   Jadval Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi ishlash bosqichlari
   

Bosqichlar ketma ketligi	Bosqich nomlari	Vazifalari
bosqich	Morfologik taxlil	Jumladagi so‘zlarni morfologik taxlil qiladi, kontekst darajasida Grammatik noaniqlik orqali so‘zlarning ma’nosini aniqlaydi.
bosqich	Sintaktik taxlil	Gap bo‘laklar va ularning gapdagi o‘rnini taxlil qiladi, POS tagging, gap turlari va ularning orasidagi bog‘liqlikni o‘rganadi
bosqich	Gap/Jumla sintezi	Tarjima qilinayotgan tilning Grammatik qoidalariga asoslangan holda tarjima qilingan jumlani shakllantiradi.

Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi tarjima jarayonida asosan uchta strategiyalarga asoslanadi:

3-rasm Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi strategiyalari

• 
  To‘g‘ridan-to‘g‘ri yondashuv - asliyat tilida berilgan matn tarjima tilda so‘zma-so‘z tarjima qilinadi.
  
• 
  Transfer yondashuvi - asliyat tili va tarjima til qoidalariga asoslangan holda tarjima tilidagi matn ko‘rinishlarga o‘tkaziladi.
  
• 
  Interlingual yondashuv - asliyat til kiritish matnning semantik ifodasiga, interlingvaga aylanadi. Interlingua tarjima matnni yaratish uchun asosdir.
  

Qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi bir muncha qiyin, chunki u vaqt va kuch talab qiladi.Qoidalarga asoslangan tizimlar kengaytirilmaydi, chunki qoidalar qo‘lda yozilishi kerak. Samaradorligi va sifatini yaxshilash uchun ko‘proq qoidalar va ko‘proq inson ishtirokini talab qiladi.