Mashinalaridan foydalanish, texnik

Paxta terish ishiga qo‘yiladigan agrotexnik talablar: mashinaning bir 
yurishida ochilgan paxta hosilining 90-95% yig‘ishtirishi; erga to‘kilayotgan paxta 
miqdori 3-4%, terilmasdan va g‘o‘zapoyaga ilinib qolgani 2...3%, terilgan paxtaga 
aralashgan barg, xas-cho‘p, chanoq pallalari kabi qo‘shindilar 8%, terilgan 
paxtadagi shikastlangan chigitlar 1%, mashina o‘tgandan keyin erga to‘kilgan xom 

---

166 
ko‘raklar soni har 3m masofada 1 donadan va paxta tolasining shikastlanishi 0,5% 
dan oshmasligi kerak; terilgan paxta tolasi ko‘k shira, yoqilg‘i-moy va boshqa 
narsalar bilan ifloslanmasligi zarur. Paxta 
hosili 
asosan 
mexanik 
usulda 
ishlaydigan vertikal shpindalli, gorizontal shpindelli, valikli, rotorli kabi ishchi 
qismlar bilan jihozlangan paxta terish mashinalari (rasm) yordamida yig‘ishtirib 
olinadi.
20.2-§. Paxtani mashinada terish samaradorligini oshirishdagi 
 innovatsion texnologiyalar
 
1. Terim texnikalaridan samarali foydalanish uchun paxta terimi 
uzliksiz oqim usulida tashkil qilinganda quyidagi ishlar, ya’ni paxtani 
mashinanada terish, bunkerdagi paxtani transport vositasiga ortish va to‘g‘ridan-
to‘g‘ri quritish-tozalash punktiga keltirish tushuniladi.
Paxtani yig‘ishtirib olish samaradorligini oshirish uchun paxta terish 
mashinalaridan guruhlab foydalanish, ya’ni bir yoki yonma-yon joylashgan ikki 
dalada bir necha (4-5 ta ikki qatorli yoki 3-4 ta to‘rt qatorli) mashina ishlatish 
lozim. Ammo ishlar bunday tashkil etilganda mashinalarni alohida paykallarga 
qo‘yish kerak. SHunday qilinganda har bir mexanik-haydovchi o‘ziga birkitilgan 
dalada bajarilgan ish sifati uchun shaxsan javobgar bo‘ladi. Mashinalardan 
guruhlab foydalanilganda har qaysi agregatning ish sifatini hisobga olish va 
nazorat qilish osonlashadi, ishlarning bajarilish muddati qisqaradi, mashinalarga 
tashkiliy texnika xizmati ko‘rsatish hamda transport vositalaridan foydalanish 
yaxshilanadi. Paxta terish mashinalarining to‘xtovsiz va yuqori unum bilan 
ishlashini ta’minlash hamda terilgan paxtani tayyorlov punktiga o‘z vaqtida 
etkazib berish uchun mashinalarning har bir guruhiga traktor tirkamalari birkitib 
qo‘yiladi. 
SHpindellarni yuvishni mexanizatsiyalashtirish va yuvish sifatini yaxshilash 
maqsadida paxta terish mashinalarning har qaysi guruhiga yuqori bosim bilan 
ishlaydigan suv purkagich bilan jihozlangan OVX-600 rusumli purkagich birkitib 
qo‘yiladi. Terim guruhiga texnik xizmat ko‘rsatuvchi avto-ko‘chma ustaxonasi 

---

167 
yoki agregati bo‘lgan ixtisoslashtirilgan yordamchi guruh biriktirilib, ehtiyot 
qismlar bilan ta’minlanadi. Ushbu guruh ishlab chiqilgan mashrut bo‘yicha paxta 
terish mashinalari yoniga borib, zarur bo‘lsa, ularga texnik xizmat ko‘rsatadi va 
boshqa sozlash ishlarini bajaradi. 
3. Innovatsion texnologiyalarga terilgan paxtani rulon yoki g‘aramlangan
(58- rasm) holatda tayyorlash usullari kiradi.