Mashinalaridan foydalanish, texnik

Detallarning chekka eyilishlari. Detallarning chekka eyilishlari quyidagi 
uchta sabab (mezon) ning biri bo‘yicha aniqlanadi: texnikaviy, sifat va tejamlilik. 
Eyilishning chekka qiymatlari deganda ishqalanuvchi detal yoki 
rostlanadigan kattalik (tirqish, bosim yoki mahkamlangan joyning joiz bo‘shashib 

---

204 
qolishi) ning chekka o‘lchamlarini, ya’ni uzel me’yoriy ishlaydigan eng katta yoki 
eng kichik o‘lchanadigan kattalik tushuniladi. 
Eyilishning birdaniga jadallashishi yoki mexanizm (mashina) ning ishlamay 
qolishi, texnik mezon uchun asos bo‘ladi. Detallar eyilib yoki ularning 
nosozlanishi bilan ish sifatining o‘zgarishi sifat mezon uchun asos bo‘ladi. CHekka 
kattalik bunday hollarda ish sifatining me’yordan farqlanishi qiymatiga bog‘liq. 
Sifat mezoni uchun ba’zan, xavfsizlik texnikasi me’yorlarining saqlanishi ham 
asos bo‘ladi. Tejamlilik mezonining mohiyati ishlab chiqarilgan yoki bajarilgan ish 
birligiga eng katta ish unumdorligiga erishish yoki eng kam mehnat sarflashdan 
iborat. Ko‘rilgan mezonlarning har qaysisi mashinaning tejamlilik yoki texnik va 
sifat ko‘rsatkichlari o‘zgarganda qo‘llaniladi. Masalan, qishloq xo‘jaligi 
mashinalari ishchi organlarining detallari uchun ish sifati mezoni asosiy bo‘ladi, 
bunday mezon mashinalarning ishchi organlarini va harakatini boshqarish 
mexanizmlarining qator detallari uchun ham xosdir. 
Uzatish mexanizmlarining vallari, tirkash qurilmalari, mahkamlash detallari 
uchun texnikaviy mezon qo‘llaniladi. Noaniq hollarda natijalarni qiyoslab, echimni 
topish uchun bir nechta mezon qo‘llaniladi. 
Nazorat savollari: 
1. Buzilish deb nimaga aytiladi? Uning turlarini ayting. 
2. Mashinaning buzilish sabablarini ayting. 
3. Mashinaning puxtaligi deb nimaga aytiladi? U qaysi ko‘rsatgichlar bilan 
aniqlanali? 
4. Mashinaning ishga doim tayyorligi deganda nimani tushinasiz? 
5. Mashina ta’mirbopligi xususiyatining mohiyatini tushuntiring. 
6. Mashinani saqlanuvchanlik xususiyati nimadan iborat? 
7. Mashinaning umirboqiyligini aniqlovchi xususiyatlarini ayting. 
8. Mashina detallarining eyilish davrlarida eyilish sur’ati va kattaligini 
o‘zgarishi jarayonini tushuntiring.
9. Eyilish sur’atigi ta’sir etuvchi omillarni ayting. 
10. Detalning chekka yoyilish mezonlarini ayting.

---

205