Mat-statistik asosiy tushunchalari 2 qism

Xatolik quyidagi holatdan iborat: Ho farazi rad qilinsa-yu, ammo u to'g'ri bo'lsa birinchi turdagi xatolikka yo'l quyiladi. Bu xatolikka yo'l qo'yilish ehtimoli α deb belgilanadi. To’g'ri qabul qilingan qaror ehtimoli 1 - α deb yuritiladi. α qanchalik kam uchrasa, to'g'ri qabul qilingan qaror ehtimoli shunchalik ko'p bo'ladi.

Psixolog, Ho ni, ya'ni tafovut mavjud emasligi to'g'risidagi farazni qabul qilsa va bu faraz xato bo' Isa, unda u, ikkinchi turdagi xatolikka yo’l qo’ yiladi. Ikkinchi turdagi xatolik β deb belgilanadi. Bu xatoliklar empirik qiymat noaniqlik hududiga tushganda yo'l qo'yiladi.

Psixologik tadqiqotlarda qiymatning ahamiyatli darajasida, a =0,05 qabul qilinadi. Ya'ni: bosh ko'plikda nol farazi to'g'ri bo'lsa, u holda tanlanmadan olingan natijalar 5% dan ortiq holatda takroriy tanlanmalarda qaytarilishi mumkin. Psixologiyada, statistik ahamiyatlilikning quyi bosqichi sifatida 5% nchi daraja qabul qilingan. U p˂0,05 (p-ing. probability - ehtimoliylik, ya'ni uning qiymatlari ehtimoliylik printsipiga buysunadi) sifatida belgilanadi. Ahamiyatlilikning yetarli darajasi sifatida - 1% nchi daraja (p˂0,01) va yuqori 0,1% nchi darajasi (p˂0,001) tariqasida qabul qilingan. Shuning uchun ham, kritik qiymatlar jadvallarida statistik ahamiyatlilik darajasi p˂0,05 va p˂0,01 ba’zan p˂0,001 ga mos mezonlar qiymati beriladi. Tadqiqotlarimizda qiymatimiz statistik ahamiyatlilikning p˂0,05 darajasiga yetmaganga qadar, biz nolinchi farazni rad eta olmaymiz.

Тадқиқотларнинг аксарияти синалувчиларни турли машғулотлар давомида бир неча марта текширишга асосланган бўлади. Яъни айни бир синалувчилар гуруҳи билан турли шарт-шароитларда қайта-қайта синовлардан ўтказилиб, уларнинг у ёки бу хусусиятлари ўрганилиши мумкин. одатда бундай пайтларда мазкур машғулотлар ёки шарт-шароитларда олинган маълумотларнинг ўртача арифметик қийматлари солиштирилади.

Бундай вазиятлар жуфтлараро солиштириш ёки ўзаро боғлиқ танлама моделига киритилади. Маълумотлар таркибидаги элементлар турли вақт ва шарт-шароитларда олинганлиги боис, улар орасида фарқ мавжуд бўлиши мумкин, лекин бу ҳолат улар орасида ҳеч қандай алоқа йўқ деган хулосага келишимизга асос бўла олмайди.

• Шакллантирувчи экспериментдан олдин ва кейин ўтказиладиган иккита ўлчов ўзаро боғлиқ танламалар қаторига киради.
• Ўзаро боғлиқ танламага мисоллар:
• 1-танлама формокологик препарат қабул қилишдан аввалги ҳолатда реакция вақтини аниқлаш тести бўйича олинган қийматлар.
• 2- танламани айни шахслар дори воситасини истеъмол қилгандан сўнг олинган қийматлар. Ёки
• 1-танлама бир ёшли болалар бўлса 2-танлама 1-танламадаги болаларнинг эгизак қариндошлари.
• Ушбу мисолларда келтирилгантанламалар ўзаро боғлиқ бўлганлиги туфайли улар орасидаги корреляцион муносабат бўлиши мумкин.