Matematika va miqdoriy usullar
Download 1.88 Mb. Pdf ko'rish
|
Mat Miq Usul UMK 22 23
- Bu sahifa navigatsiya:
- 8 - rasm.
|
2. Ustunli diagrammalar
Ustunli diagrammalar ko‘pincha sonli bo‘lmagan yoki sifatli o‘zgaruvchilarga tegishli ma’lumotlarni aks ettirish uchun ishlatiladi. Misol sifatida, to‘rtta ishlab chiqarish zavodining kunlik mahsulotini ko‘rsatuvchi ushbu Korxona A Б В Г Kunlik ish haqi 12 6 9 14 jadvalga mos ustunli diagramma 7-rasmda keltirilgan (raqamlar ming AQSh dollarida). Мamlakat AQSh Kanada Buyuk Britaniya Fransiya Germaniya Eksport 700 350 170 210 480 22 7 rasm. Mahsulot ishlab chiqarish hajmi. Ustunli diagrammalarni ham gorizontal ham vertikal joylashtirish mumkin. 8 – rasmda ba’zi-bir mamlakatlar eksporti hajmining qiymat ko‘rsatkichlariga nisbatan gorizontal shakldagi ustunli diagrammadagi tasviri keltirilgan (raqamlar 10 mln. AQSh dollarida keltirilgan). 8 - rasm. Eksport hajmining qiymat ko‘rsatkichlarini solishtirish. 3. Chiziqli grafiklar Chiziqli grafiklar ma’lumotlarni aks ettirishda 2 holatda foydalaniladi. Birinchidan, chiziqli grafiklar ko‘pincha ma’lum vaqt oralig‘ida ma’lumotlarni tasvirlash uchun ishlatiladi. Masalan, 9 - rasmda. «Xartvudz» farmasevtika kompaniyasining ushbu Yillar 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Sotish hajmi 19 25 22 21 23 23 28 26 32 34 jadvalda keltirilgan uning o‘n yillik davridagi sotuvlari hajmining chiziqli grafigi keltirilgan. 23 9 – rasm. «Xartvudz» farmasevtika kompaniyasi: sotish hajmi. Ushbu grafikdan kompaniya sotish hajmining 1988-1989 yillarda ozgina pasayganligini, boshqa vaqtlarda esa turg‘un o‘sib borganligini kuzatish mumkin. Chiziqli grafiklarning yana bir qo‘llanilishi sohasi, bu ikki va undan ko‘p ma’lumotlar to‘plamining Chiziqli grafiklarni qo‘llashning yana bir muhim sohasi - bu ikki yoki undan ortiq ma’lumotlar to‘plamini qiyosiy tahlil qilishdir. Umuman olganda, faqat bitta chastotalar jadvalidagi ma’lumotlarni ko‘rsatishda gistogrammadan foydalanish yaxshidir. Biroq, bir nechta ma’lumotlar to‘plamini bir vaqtda aks ettirishda chiziqli grafiklar ancha ko‘rgazmali bo‘ladi. Masalan, quyida biz ikkita korxona ishchilari 40 kishilik tanlanmasining f.st. dagi haftalik ish haqini ko‘rib chiqamiz. Ishchilor soni A korxona 300- 400- 500- 600- 700- 800- B korxona 7 14 8 7 3 1 10 - rasmda ko‘rsatilgan chiziqli grafikalar ikkita korxonaning daromadini aks ettiradi. Har bir chastota qiymati tegishli guruhlar oralig‘ining markazida nuqta bilan ko‘rsatilgan. Chiziq grafikdar ma’lumotlar to‘plamini solishtirish uchun eng qulay vosita. Masalan, bizning grafigimizdan ko‘rinib turibdiki, A korxonasi xodimlarining daromadi B korxona xodimlari daromadiga nisbatan ko‘proqdir. Agar kerak bo‘lsa, xuddi shu grafik yordamida yana bir nechta korxona ishchilarining daromadlarini ko‘rsatish mumkin. |
