Matematika va miqdoriy usullar

 
1. “Matematika va miqdoriy usullar” faniga kirish 
Boshqarish deganda biror-bir tizimning o‘z qo‘ygan maqsadiga erishish maqsadidagi
bashoratlash, rejalash, tashkillashtirish va nazoratlash jarayonlari tushiniladi.
“Operatsiyalarni tadqiq qilish” atamasi ko‘p sinonimlarga ega bo‘lib, Angliyada masalan, 
“Operasion tadqiqotlar”, Amerikada esa “Boshqarish haqidagi fan” deb ataladi (Amerikada “Ilmiy 
boshqarish instituti” de ataluvchi tashkilot ham bor
). 
Shulardan kelib chiqib, 
“Operatsiyalarni tadqiq qilish” fanini tizimli boshqarish masalariga 
ilmiy yondashuvchi fan sifatida qarash mumkin bo‘lib, uning asosiy vazifalari quyidagilardan 
iborat:
- ishlab chiqarish va zahiralarni boshqarishni rejalashtirish masalalari;
- asbob-uskunalarning ta’miri, ulardan foydalanish bilan bog‘liq masalalar;
- xizmat ko‘rsatuvchi korxonalar shtatlarini to‘ldirish masalalasi;
- ishlab chiqarilishi lozim mahsulot turlarini aniqlash bilan bog‘liq masalalar; 
- ishlab chiqarishni kengaytirishning uzoq muddatli dasturlarini ishlab chiqish bilan 
bog‘liq masalalar;
- -ulgurji savdo tizimidagi omborlar tarmog‘ini loyihalash bilan bog‘liq masalalar;
- boshqa firmalar bilan birlashish yoki ikkinchisini sotib olish orqali ishlab chiqarish yoki 
tijorat faoliyatining yangi sohalarini rivojlantirish masalalari. 
Endi amaliy bir misol sifatida “ikki kartoshka” masalasini qaraylik. Konservlangan iste’mol 
mahsulotlarini chiqaruvchi firma 3 ta turli mahsulot (1-mahsulot, 2-mahsulot va 3-mahsulot) ishlab 
chiqarib, bu jarayonlar kartoshka mahsulotini mahsus qayta ishlash texnologiyasi va tegishli 
ravishda qadoqlash orqali amalga oshiriladi. Albatta, ushbu jarayonni boshlashdan oldin, kartoshka 
mahsuloti sifati va o‘lchamlari bo‘yicha saralanadi va keyin tegishli ravishda taqsimlaniladi. 

---

4 
Firma kartoshka mahsulotini 2 ta ta’minotchidan sotib olishi mumkin. Shu bilan birga, 1,2 
va 3-mahsulotlarning 1-ta’minotchidan olingan 1-tonna kartoshkasidan olinadigan miqdorlari 2-
ta’minotchining aynan shu miqdordagi kartoshka mahsulotidan olinadigan miqdorlaridan farq 
qiladi.
Tegishli ma’lumotlar qyidagi 1-jadvalda keltirilgan. 
Mahsulot 
1-ta’minotchi 
2-ta’minotchi 
I/ch mahsulot miqdoriga 
qo‘yilgan chegara 
1 
0,2 
0,3 
1,8 
2 
0,2 
0,1 
1,2 
3 
0,3 
0,3 
2,4 
Foyda 
5 
6