Mehnatga haq to’lashning vaqtbay tizimi – bu mehnatga haq to’lashning ish haqini ishlangan vaqt miqdori va ish vaqti birligiga ta’rif stavkasiga qarab hisob qilishni ko’zda tutadi.
Vaqtbay mukofot shakli mehnatga vaqtbay haq to’lashning bir ko’rinishidir. Mehnatga haq to’lashning bu tizimi soatbay asosida hisoblangan asosiy ish haqiga sifat va miqdor ko’rsatkichlari: ishlab chiqarish me’yoridan mahsulot ishlab chiqargani, brakning yo’qligi va boshqalar uchun qo’shimcha mukofot hisoblashni nazarda tutadi.
Mehnatga ishbay haq to’lashda ish haqi miqdori belgilangan narxlarga muvofiq tayyorlangan mahsulot (bajarilgan ish, ko’rsatilgan xizmat) miqdoriga bog’liq bo’ladi.
Tabaqalashtirilgan ishbay shakli mehnatga haq to’lashning ishbay shaklining bir ko’rinishidir. Bu mahsulotning dastlabki birliklari uchun past narx va keyingi birliklariga yuqori narx belgilangan deyarli jarima tizimidir.
5.4. Ishchi kuchi qo’nimsizligi va mehnat unumdorligi
Ishchi kuchi qo’nimsizligi6 – bu ishdan bo’shagan xodimlarning shu davrda ishga yollangan xodimlarning o’rtacha soniga nisbatidir. Ishchi kuchi qo’nimsizligi ko’rsatkichi quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:
Almashtirish lozim bo’lgan ishdan bo’shagan xodimlar soni
|
Barcha xodimlarning o’rtacha soni
|
Ishchi kuchi mehnatining unumdorligi
Mehnat unumdorligini o’lchash uchun haqiqiy unumdorlik rejalashtirilgan birlikka qiyoslanadi yoki sarflangan ma’lum vaqt bilan amaldagi ishlab chiqarish me’yoriy vaqtga qiyoslanadi.
Mehnat unumdorligi koeffitsienti (mehnat samaradorligi) quyidagicha hisoblanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
