Materiallarni chiqim qilish paytida qanday baholash usullari qoʻllaniladi va ularni tavsiflang? №4 «Tovar-moddiy zaxiralar»

Ishlab chiqarish jarayonini hisobga olishning mazmunini ochib 
bering. 
Korxonalarning ishlab chiqarish jarayonida mahsulotlar ishlab
chiqarilib, ularni tayyorlash ma’lum xarajatlarni talab etadi. Bunday
xarajatlar sirasiga sarflangan materiallar, yoqilg‘i va boshqa moddiy
zaxiralar qiymati, ishchilarning ish haqi, ijtimoiy sug‘urta ajratmalari,
asosiy vositalar eskirishi va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi va
boshqalar kiradi. Nomlari yuqorida qayd qilingan xarajatlardan tashqari
korxonada ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarish xarajatlari ham
amalga oshiriladi. Ular boshqaruv va xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning
ish haqlari, binolarni isitish va yoritish xarajatlari va boshqalardan
iborat. Qilingan xarajatlarning pul ifodasidagi jami summasi ishlab
chiqarilgan mahsulotlarning tannarxini tashkil etadi. 
Ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish va mahsulotlar
tannarxini hisoblash buxgalteriya hisobining muhim uchastkalaridan biri 
hisoblanadi. Ular ishlab chiqarish rezervlarini topish, materiallar, pul
mablag‘lari va mehnat resurslari ustidan muntazam nazorat o‘rnatishda
muhim vosita bo‘lib hisoblanadi. 
Korxonaning moliya-xo‘jalik faoliyati uning uchun zarur bo‘lgan 
pul mablag‘lari, xomashyo, asosiy materiallar, sotib olingan yarim 
tayyor mahsulotlar va butlovchi buyumlar, yordamchi materiallar,
asbob-uskunalar, imorat, inshoot va boshqa moddiy boyliklar bilan 
ta’minlangandan so‘ng boshlanishi mumkin. Ishlab chiqarish jarayonida 
yuqorida sanab o‘tilgan mehnat buyumlariga kishilar mehnat qurollari 
bilan ta’sir qilib, mehnat buyumlarining shakl va ko‘rinishlarini 

---

o‘zgartiradi, natijada ishlab chiqarish xarajatlari paydo bo‘ladi. Bu 
xarajatlar ishlab chiqarilayotgan tayyor mahsulotning asosini tashkil 
qiladigan mehnat buyumlarining qiymati, ularning shaklini 
o‘zgartirishga ta’sir qilgan ishchilar ish haqi va ish haqiga nisbatan 
hisoblangan har xil ajratmalar summasi, mehnat buyumlariga ta’sir 
qilishda ishchilar tomonidan foydalanilgan mehnat qurollarining 
amortizatsiya summasi hamda ishlab chiqarish faoliyatini boshqarish va 
unga rahbarlik qilish bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘plab sarf-xarajatlar 
yig‘indisidan iborat bo‘ladi. 
Ishlab chiqarish jarayoni bilan aloqador sintetik schotlar to‘g‘risida 
qisqacha tavsif berib chiqish yo‘li bilan ishlab chiqarish jarayoni 
hisobining vazifalari va ahamiyati haqida talabalarni tanishtirib 
chiqamiz. 
Ishlab chiqarish jarayonining pirovard natijasidan tayyor 
mahsulotlar olinadi. Korxonalarda ishlab chiqarish jarayoni biznes-reja 
va shartnoma-kontraktatsiya asosida amalga oshirilib, ularda ishlab 
chiqariladigan mahsulotlar hajmi va reja tannarxi belgilanadi. 
Buxgalteriya hisobida ishlab chiqarish xarajatlari va olingan 
mahsulotlar aks ettiriladi hamda mahsulotlarning haqiqiy tannarxi hisobkitob 
qilinadi. 
150-savol