Materiallarni chiqim qilish paytida qanday baholash usullari qoʻllaniladi va ularni tavsiflang? №4 «Tovar-moddiy zaxiralar»

kalkulatsiyaning mohiyati nimadan iborat? 
146-savol 
Kalkulatsiyaning turlari qanday va kalkulatsiyalash birligi nima? 
Kalkulatsiyalashning maqsadiga ko‘ra kalkulatsiya quyidagi turlarga bo‘linadi: 
• Normativ kalkulatsiya
• Kutilayotgan (provizor) kalkulatsiya
• Haqiqiy (hisobot) kalkulatsiya 
• Reja (smeta) kalkulatsiya 
Reja (smeta) kalkulatsiyasi alohida kalkulatsiya moddalari bo‘yicha 
hisoblangan har bir buyum, mahsulot turi yoki guruhining tannarxi 
bo‘lib, uning ko‘lami korxona tomonidan oldindan rejalashtirilgan 
tashkiliy-texnikaviy tadbirlarni amalga oshirgan holda nazorat qilib 
boriladi. Shuning uchun mahsulot tannarxining reja kalkulatsiyasi 
normativ kalkulatsiyadan past bo‘lishi lozim.
Normativ kalkulatsiya hisobot davri boshiga hisob-kitob qilinadi va 
korxona kalkulatsiya tuzish paytida ishlab chiqarishning texnik darajasi 
va mavjud texnologiyadan kelib chiqqan holda, amal qilayotgan norma 
va normativlarni hisobga olgan holda ishlab chiqariladigan mahsulot 
birligiga moddalar bo‘yicha sarflaydi. 
Kutilayotgan (provizor) kalkulatsiya qishloq xo‘jalik korxonalarida 
1-oktabrga, dastlabki uch choraklik (to‘qqiz oy) ichida qilingan haqiqiy 
xarajatlar va olingan mahsulotlar haqidagi ma’lumotlar hamda to‘rtinchi 
chorakda kutilayotgan xarajatlar va olinadigan mahsulotlarning taxminiy 
hisobi asosida tuzadilar. U har bir tarmoqning va butun xo‘jalikning 
joriy yildagi ishlab chiqarish natijalarini oldindan aniqlashda katta 
ahamiyatga ega.
Haqiqiy (hisobot) kalkulatsiyasi hisobot davridagi muayyan mahsulot
turiga to‘g‘ri keladigan haqiqiy xarajatlarning miqdoridir. U bir 
vaqtning o‘zida normativ yoki reja kalkulatsiyasi bo‘yicha tannarxdan 
chetga chiqishlarni hisoblash uchun qo‘llaniladi. 
147-savol 
Mahsulot (ish, xizmat) tannarxini kalkulatsiyalashning asosiy