Materiallarni chiqim qilish paytida qanday baholash usullari qoʻllaniladi va ularni tavsiflang? №4 «Tovar-moddiy zaxiralar»

 
140-savol 
Kalkulatsiya obekti deganda nimani tushunasiz? 
Ishlab chiqarilgan mahsulotlar (detall, buyum, bir xil buyumlar 
guruhi), texnologik jarayonlar (bo‘lak, ishlab chiqarish), bosqich va 
boshqalar, ya’ni har xil tayyorlik darajasidagi mahsulotlar, ish yoki 
xizmat turlari kalkulatsiyalash obyektlari hisoblanadi. 
141-savol 
Kalkulatsiya obektlarining qanday turlarini bilasiz? 
Kalkulatsiya obyektlari : 
1-Tayyor mahsulot
2-Yarim tayyor mahsulotlar 
3-Ish turlari
4-Xizmat turlari
 
142-savol 
Kalkulatsiya birligi deganda nimani tushunasiz? 
Kalkulatsiya birligi deb, kalkulatsiyalash obyektining o‘lchoviga 
aytiladi. Tayyor mahsulot to‘g‘risida so‘z yuritilganda, kalkulatsiya 
birligi ishlab chiqarish rejalarida natural ifodasida yoki tegishli mahsulot 
turining standartida ko‘rsatilgan o‘lchov birligi bilan mos keladi.
Kalkulatsiya birligining quyidagi turlari mavjud. 
Ayrim tarmoqlarda kalkulatsiyalash obyekti va kalkulatsiya birligi
o‘zaro mos kelmasligi mumkin. Masalan, qayta ishlash sanoatida hisob
birligi 1 kg mahsulot bo‘lsa, kalkulatsiya birligi esa 1 t yoki 1 ts
mahsulot bo‘lishi mumkin. 
Bir xildagi oraliq mahsulotlarni kalkulatsiyalashda shartli yiriklashtirilgan 
kalkulatsiya birliklari (100 juft poyafzal, 1000 shartli banka
va sh.o‘.) qo‘llaniladi.
Yiriklashtirilgan kalkulatsiya birliklarini qo‘llash reja va hisobot
kalkulatsiyalarini tuzishda analitik ishlar hajmini keskin kamaytiradi. 

---

143-savol 
Kalkulatsiya birliklarining qanday turlarini bilasiz? 
Kalkulatsiya birligining turlari: 
-Natural Qiymat 
-Yiriklashtirilgan natural
-Mehnat 
-Shartli natural
-Ish, xizmat 
-Texnik- iqtisodiy 
Bular bari bir biriga uzviy bog`liq
Yakuniy mahsulotning muayyan turlarini kalkulatsiyalash uchun
natural birliklar qo‘llaniladi. Boshqa kalkulatsiya birliklari ham
ishlatiladi.
Bu xarajatlar to‘la tannarxni hisoblash zarurati vujudga kelganda,
masalan, sotiladigan mahsulot(ish, xizmat)ning shartnoma bahosini 
shakllantirishda hisob-kitob qilinishi zarur. Xarajatlar hisobini mas’uliyat
markazlari bo‘yicha tashkil etish muammosi bilan bir qatorda 
ularni xarajat markazlari (mahsulot turlari, ularning tayyorlik darajasi va 
sh.o‘.) bo‘yicha chegaralash uslublarini shakllantirish zarurati ham 
vujudga keladi.
Ushbu bosqichda kalkulatsiyalash jarayoni xarajatlarning qaysi 
qismini tugallangan ishlab chiqarish, ya’ni tayyor mahsulotga va qaysi
qismi
tugallanmagan ishlab chiqarishga olib borish hisob-kitobini 
ta’minlashi shart. 
144-savol