Mavzu №1 Fiziologiya faniga kirish Reja: Fiziologiya fanining predmeti va vazifalari

1. Tananing hazm yo‘llarida oziq moddalarning o‘zlashtirilishi. Birinchi bosqich me’da-ichak yo‘lida oziq moddalarning tartib bilan kichik molekulyar moddalarga kimyoviy yo‘l bilan parchalanishi va hosil bo‘lgan oddiy kimyoviy moddalarning qon va limfaga so‘rilishi. Oqsil, yog‘ va karbonsuvlarning parchalanishi o‘ziga xos fermentlar ta’sirida boradi. Oqsillar peptidaza fermenti yordamida aminokislotalargacha, yog‘lar lipaza yordamida glitserin va yog‘ kislotalargacha, murakkab karbonsuvlar amilaza yordamida monosaxaridlargacha parchalanadi. Birinchi bosqichning ahamiyati shundan iboratki, oziq moddalarning oddiy moddalargacha aylanib, keyinchalik bu organizmning energiya manbai bo‘lib xizmat qiladi Bunday moddalarga aminokislotalar (20 turi), geksozalardan - glukoza, fruktoza, galaktoza, pentozalar, glitserin va yog‘ kislotalari kiradi. Ular qon va limfa suyuqligigacha oson so’rilib, qon bilan jigar to‘qimalariga va tananing periferiyadagi to‘qimalariga tashiladi va u yerda navbatdagi o‘zgarishlarga uchraydi.
2. Oraliq almashinuv. Moddalar almashinuvining ikkinchi bosqichi aminokislotalar, monosaxaridlar, glitserin va yog‘ kislotalarini hosil bo‘lishini birlashtiradi. Oraliq almashinuv jarayonida oqsillar, karbonsuvlar, yog‘lar va ularning kompleks birikmalari sintezlanadi, shuningdek, aminokislotalar. glukoza, glitserin va yog‘ kislotalarining parchalanishi yuz beradi. Hamma hujayralarda doimo modda almashinuvi tufayli hujayra tizilmalari va hujayraaro modda uzluksiz hosil bo‘lib, yemirilib va yangilanib turadi. Buning sababi shuki, organizmda doimo har xil kimyoviy birikmalar, parchalanib va sintezlanib turadi, bir xil moddalar ikkinchi xil moddalarga aylanadi. Moddalar parchalanganda asosan issiqlik, mexanik va qisman elektr energiyasi kabi kinetik energiya turlariga aylanadi. Oraliq almashinuv jarayonlarida bitta umumiy modda hosil bo‘ladi, shuning uchun buni moddalar almashinuvining «umumiy qozoni» ham deyiladi. Misol uchun, pirouzum kislotasini olishimiz mumkin. Bu oqsil, yog‘ va karbonsuvlarning oxirgi umumiy mahsuloti hisoblanadi
Oraliq almashinuv jarayonlarida tananing asosiy qismini tashkil etadigan va muayyan turga xos oqsjl, yog‘lar, karbonsuvlar va ularning komplekslari-nukleoproteidlar, fosfolipidlar va boshqalar sintez bo‘ladi. Bundan tashqari, bu moddalar tananing asosiy energetik manbai ham hisoblanadi.