Mavzu: №1. Moddiy nuqta kinematikasining elementlari Reja

.
Eng sodda harakat to’g’ri 
chiziqli tekis harakat hisoblanadi. 
To’g’ri chiziqli tekis harakat deb, shunday harakatga aytiladiki, bunda jism teng vaqtlar 
ichida bir xil masofalarga ko’chadi. 
Harakatlarni bir-biridan farqlash uchun tezlik degan tushunchani kiritamiz. Harakat 
tezligini bilsak jismning istalgan paytdagi fazodagi vaziyatini aniqlashimiz mumkin. 
Ko’chish vektorining shu ko’chish yuz bergan vaqtga nisbati harakatlanayotgan 
jismning tezligi deb aytiladi. 

t
s


(1.2.1) 
Bu yerda: 


jismning tezligi, S –jismning ko’chishi, t –vaqt. (1.2.1) formuladan 

t
S


 (1.2.2) 
Shu tenglama tekis harakat tenglamasi deb yuritiladi. Jismning 

o’qdagi ko’chishi 
0
X
X
S
x


ekanligini bilgan holda (1.2.2) formuladan foydalanib jismning ixtiyoriy t vaqtdagi
X koordinatasini topish mumkin: 

t
X
X
x



0
(1.2.3) 
Shunday qilib jismning X koordinatasi vaqtga qanday bog’liq ekanligini topdik. Bu esa 
mexanikaning asosiy masalasini yechimi bo’lib hisoblanadi. Agar jism vertikal o’q Y o’qi boylab 
ko’chayotgan bo’lsa uning koordinatasi 

t
Y
Y
y



0
(1.2.4) 
 Agar jismning harkat tezligi o’zgarib tursa ya‘ni notekis bo’lsa jism vaziyatini aniqlashda 
o’rtacha tezlik tushunchasidan foydalanamiz. 
To’gri chiziqli notekis harakat qilayotgan jism ko’chishining shu ko’chish uchun ketgan 
umumiy vaqtga nisbati o’rtacha tezligi deyiladi. 
t
s
урт


(1.2.5)