Mavzu №14. Don va don mahsulotlarini saqlash tarkibi va usullari

Turli ekin donlarini qancha muddatgacha saqlash imkoniyatini bilish juda muhimdir. Saqlanish muddatlari don turlariga qarab emas, balki foydalanish sohalariga qarab ham farq qiladi. Donning iste’molga yaroqli bo’lgan don tayyorlashdagi hamma sifat ko’rsatkichlari, unuvchanligi va boshqa xususiyatlarining to’liq saqlanish davriga donning saqlanish muddati deyiladi. Urug’lik donlarning saqlanish muddati iste’mol uchun foydalaniladigan donlarning saqlash muddatidan biroz qisqa bo’ladi. Urug’lik donlarni saqlanishiga qarab ikki muddatga bo’linadi.

• Turli ekin donlarini qancha muddatgacha saqlash imkoniyatini bilish juda muhimdir. Saqlanish muddatlari don turlariga qarab emas, balki foydalanish sohalariga qarab ham farq qiladi. Donning iste’molga yaroqli bo’lgan don tayyorlashdagi hamma sifat ko’rsatkichlari, unuvchanligi va boshqa xususiyatlarining to’liq saqlanish davriga donning saqlanish muddati deyiladi. Urug’lik donlarning saqlanish muddati iste’mol uchun foydalaniladigan donlarning saqlash muddatidan biroz qisqa bo’ladi. Urug’lik donlarni saqlanishiga qarab ikki muddatga bo’linadi.

Birinchisi— bu biologik saqlanish muddati bo’lib, donning oxirgi saqlanish muddati deyiladi yoki bir dona bo’lsa ham uning unuvchanlik qobiliyatini saqlash imkoniyatiga ega bo’lgan muddatdir. Ikkinchisi esa xo’jalik uchun axamiyatga ega bo’lgan saqlanish muddati bo’lib, don turlariga qarab davlat standartlari talabiga javob beradigan, unib chiqish qobiliyatini saqlagan muddatga aytiladi.

• Birinchisi— bu biologik saqlanish muddati bo’lib, donning oxirgi saqlanish muddati deyiladi yoki bir dona bo’lsa ham uning unuvchanlik qobiliyatini saqlash imkoniyatiga ega bo’lgan muddatdir. Ikkinchisi esa xo’jalik uchun axamiyatga ega bo’lgan saqlanish muddati bo’lib, don turlariga qarab davlat standartlari talabiga javob beradigan, unib chiqish qobiliyatini saqlagan muddatga aytiladi.

Bulardan tashqari, donlarda yana texnologik saqlanish muddati ham xisobga olinadi. Bu muddat don uyumining foydalanish soxasiga qarab (iste’mol uchun, em va texnik maqsadlarda) davlat standarti bo’yicha kondisiya talabiga to’liq javob beradigan muddatdir. Donning saqlanish muddati ko’pgina omillarga: botanik turiga, o’stirilgan sharoitga, pishish darajasiga, ishlov berish sifatiga (tozalash, quritish) va saqlash usullariga bog’liq. Biologik saqlanish muddatlariga qarab xamma ekin donlari asosan mezobiotik va mikrobiotik guruhlarga bo’linadi. Mezobiotik guruhga unuvchanligi, ko’karish qobiliyati bir necha kundan uch yilgacha, mikrobiotik guruhga kiradiganlari uch yildan 15 yilgacha, yana bir guruhga esa 15 yildan 100 yil va undan uzoq muddat saqlanish qobiliyatiga ega bo’lgan donlar kiradi

• Bulardan tashqari, donlarda yana texnologik saqlanish muddati ham xisobga olinadi. Bu muddat don uyumining foydalanish soxasiga qarab (iste’mol uchun, em va texnik maqsadlarda) davlat standarti bo’yicha kondisiya talabiga to’liq javob beradigan muddatdir. Donning saqlanish muddati ko’pgina omillarga: botanik turiga, o’stirilgan sharoitga, pishish darajasiga, ishlov berish sifatiga (tozalash, quritish) va saqlash usullariga bog’liq. Biologik saqlanish muddatlariga qarab xamma ekin donlari asosan mezobiotik va mikrobiotik guruhlarga bo’linadi. Mezobiotik guruhga unuvchanligi, ko’karish qobiliyati bir necha kundan uch yilgacha, mikrobiotik guruhga kiradiganlari uch yildan 15 yilgacha, yana bir guruhga esa 15 yildan 100 yil va undan uzoq muddat saqlanish qobiliyatiga ega bo’lgan donlar kiradi