Mavzu 24 oshqozon va 12 barmoqli ichak yara kasalligi. Mashg‘ulot maqsadi

Himoya omillari:

Me’daning qoplovchi epiteliysi va bezlari tomonidan ishlab chiqiladigan shilliq (gel) - me’da 
devorida 0,2 mm qalinlikdagi himoya barerini hosil qiladi. SHilliqning zaralanmagan qavati 
me’da shilliq qavatini ionlar diffuziyasini sekinlashtirish va yirik molekulalarni (masalan 
pepsinni) o‘tkazmasligi orqali himoya qiladi. SHilliqning (gelning qalinligi prostaglandin E 
ta’siri ostida ko‘payadi hamda aspirin va boshqa nosteroid yallig‘lanishga qarshi dori vositalar 
ta’siri ostida kamayadi 

Me’daning qoplovchi epiteliy hujayralari bikarbonat ionlarini sekretsiya qilib bufer muhitni hosil 
qiladi. Bikarbonat ishlab chiqishi M-xolinomimetiklar, E,F guruhi prostaglandinlar ta’siri ostida 
kuchayadi. A-adrenostimulyatorlar, etanol aspirin va boshqa nosteroid yallig‘lanishga qarshi dori 
vositalar ta’siri ostida kamayadi. 

Me’da shilliq qavatining yuqori epitelial hujayralari vodorod ionlariga qarshi zich barer (to‘siq) 
hosil qiladi. SHilliq qavatning barer faoliyatini o‘t kislotalari, salitsilatlar, etanol, kuchsiz 
organik kislotalar susaytirib, vodorod ionlarining me’da to‘qimasiga kirishini ta’minlaydi. Bu 
o‘z navbatida semiz hujayralaridan gistamin ajralishiga, xlorid kislotasining gipersekretsiyasiga, 
mayda tomirlarning zaralanishiga, shilliq qavatga qon quyilishiga va eroziya, yaralar hosil 
bo‘lishiga sabab bo‘ladi 

endogen prostaglandinlar (E va F guruhi) me’da shilliq qavatini turli zararlovchi omillardan 
himoya qiladi, qon aylanishi va himoya barerini ta’minlaydi, epiteliy regeneratsiyasini 
ta’minlaydi. 
H. rylori ning agressiya omillari:
1. Ureaza. Mochevinani ammmiak va is gaziga parchalaydi. Vodorod ionlarining ammiak 
bilan ta’siri ostida me’da epiteliysini zararlaydi hamda me’da bo‘shlig‘idagi H. Pylori ni xlorid 
kislota ta’siridan himoya qiladi.
2. H. Pylori tomonidan sekretsiya qilinadigan oqsillar neytrofil va monotsitlar uchun 
nishon bo‘lib hisoblanadi.
3. Trombotsitlar faollashuvi omili - yallig‘lanish mediatori bo‘lib hisoblanadi.
4. H. pylori - yuzasida HLA-DR retseptorlarni saqlaydigan monotsitlarni faollashtiradi 
hamda kislorodning erkin radikalini ishlab chiqaradi. 
5. Me’da shilliq qavatining glikoproteid-lipid qavatini shikastlovchi proteazalar va 
fosfatlarni ishlab chiqaradi bu holatda shilliqning miqdori va qovushqoqligi kamayadi.
6. H. pylori ni epiteliy hujayralariga fiksatsiya qiladigan adgezin ishlab chiqaradi.

---

Boshqa omillar. H. Rulori bilan infeksiyalangan kishilarda ichakdagi suyuqlikning 
achishiga javoban me’da shilliq qavati hujayralari tomonidan ishlab bikarbonat miqdori 
pasaygan bo‘ladi. Bu holat epiteliyning metaplaziyasiga va H. Pylori ning ko‘payishiga va yara 
paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Kasallik avj olishida nasliy omillar ham katta rol o‘ynaydi. 
YAqin qarindoshlar orasida 12 b.i. yara kasalligi ko‘proq uchraydi. Ammo bu holat kasallikning 
nasliy o‘tishi bilan emas, balki H. Pylori ning oila a’zolari orasida tarqalishi bilan ham bog‘liq 
bo‘lishi mumkin. Tamaki chekish 12 barmoq ichak yarasi bilan kasallanish havfini ortiradi, 
davolash samarasini kamaytiradi, o‘lim darajasini oshiradi.