Mavzu №9. Jahon dinlari. Buddaviylik va Nasroniylik. Reja: Buddaviylik va lamaviylik

1.Sutta pitaka (sutra matnlari). Budda targ’ibotining bayoni berilgan.

2.Vinaya pitaka (vinaya matnlari). Rahboniylik axloqi va xonaqohlar nizomiga bag’ishlangan.

3.Abxidxarma pitaka (abxidxarma matnlari). Buddaviylikning falsafiy va psixologik muammolariga bag’ishlangan.

Bu kitob eramizning boshlarida shakllangan va hozirda Shri-Lankada saqlanmoqda. Keyinchalik shakllangan sanskrit, xitoy, tibet, kxmer va yapon tillaridagi buddaviylikka oid adabiyotlar ancha keng tarqalgan, ammo ularning tarixiy qiymati kamroq hisoblanadi. 1956 yili buddaviylar dinning 2500 yilligini tantanali nishonladilar.

Lamaviylik. Bu din Tibetda milodiy VII-XIV asrlarda tog’liq xalqning qadimiy dini bo’lmish shomonlik va tabiat ruhlariga sig’inish asosida vujudga kelgan bo’lib, buddaviylikni barcha aqidalarini qabul qilgan va buddaviylikning asosiy yo’nalishlaridan biri bo’lib qolgan. Hindiston va Xitoyda kelgan birinchi budda rohiblari insonlar va hayvonlardan qurbonliklar keltirish, yovuz kuchlarni quvish va sehrgarlik, qarg’ishlar va shu kabi qadimiy marosimlarni siqib chiqarganlar, natijada yangi, tizimga solingan lamaviylik dini vujudga kelgan. Lama so’zi-tibetcha «eng ulug’» manosini anglatadi.

Lamaviylik hozirgacha tibetliklarning asosiy dini hisoblanadi. Bu din XVI asrda mo’g’ullar, XVII asrla Rossiya hududidagi buryatlar, tuvalar va qalmoqlar orasida ham tarqaldi. Lamaviylik asoslari 108 jildli «Qanjur» va 225 jildli «Tanjur» kitoblarida bayon qilingan.

Lamaviylikda dabdabali ibodatlar, muqaddas tomoshalar, maishiy rasm-rusumlar, xudolar g’azabini va yovuz ruhlar ziyon-zahmatlarini qaytarish uchun qilinadigan hatti-harakatlar, duo va qarg’ishlar hozirgacha saqlanib qolgan.