Мавзу: Қадимги Шарқ архивлари таснифи. Энг йириқ миххат архивлари Жаҳон архивлари тарихи ва ҳорижий мамлакатларда архив иши

Кавказорти ҳудудида қаимги архив қолдиқлари топилган. Улар қадимги Урартудавлатига тегишли бўлган.Бу давлат Кавказортида, Ван, Урмия ва Севан кўллари оралиғида жойлашган бўлиб, аҳолисини урартлардейишган. Ягона давлат ташкил топиши Оссурия ҳужумларидан мудофаа қилиш заруратини тезлаштиради. Оссурияликларни тор-мор этиш имконияти бўлмаган Урарту қўшинлари тўғридан-тўғри жангларга кирмаслик тактикасига амал қилардилар.

• Кавказорти ҳудудида қаимги архив қолдиқлари топилган. Улар қадимги Урартудавлатига тегишли бўлган.Бу давлат Кавказортида, Ван, Урмия ва Севан кўллари оралиғида жойлашган бўлиб, аҳолисини урартлардейишган. Ягона давлат ташкил топиши Оссурия ҳужумларидан мудофаа қилиш заруратини тезлаштиради. Оссурияликларни тор-мор этиш имконияти бўлмаган Урарту қўшинлари тўғридан-тўғри жангларга кирмаслик тактикасига амал қилардилар.
• Мил.авв. IХ асрда Сардур ҳукмронлиги даврида Урарту давлати гуллаб-яшнади. Тушпа шаҳри Урарту давлати пойтахтига айланади. Урартлар бир неча босқинчилик юришларига чиқадилар, оссурияликлар устидан ғалаба қозонадилар. Аммо эр.авв. 704йилда оссурияликлар қўшинлари урартлар армиясини тор-мор этиб ташлади. Бир қанча Урарту ҳукмдорлари даврида жамланган улкан хазина ғолиблар қўлига ўтди. Тейшебани шаҳридаги қалъа ишғол этилди ва вайрон қилиб ташланди. Шундан кейин Урарту подшолиги анча заифлашиб қолди, уни кўчманчи скиф қабилалари ва Мидия подшолиги ўзига тобе айлади. Мил.авв. 590 йилда Урарту подшолиги ҳам тарих саҳнасидан кетди.
• Энг қадимги ёдгорликлар Кавказорти ҳудудларининг қадимги Урарту давлатига тегишли мил.авв. IX− VI асрларга оид ёзма манбалар топилган. Ушбу ёзма манбалар лойдан ясалган қалин лой тахтачалардаги матнлар ва шу билан бирга тошларга ўйиб ёзилган қуроллар ҳарбий юришлардан олдин ёзилган лойтахтачалардан иборат.

Қадимги Оссурия архивлари

• Қадимги Оссурия архивлари бўйича талайгина маълумотлар мавжуд. Оссурия архивлари ҳақида кўпгина маълумотлар мавжуд. Оссур ҳукмдорларининг 4 та шаҳар қароргоҳларидан сарой архивлари топилган. Улар Акгнура, Дур-Шаррукин, Ниневея ва Калху шаҳарларидир. Оссурия пойтахти Ашшурдаги архив ҳужжатлари мил.авв. ХV – XIII асрларга оид ҳисобланади. Ашшурдаги архив мил.авв. ХV – ХIII асларга тегишли бўлиб, унда ҳарбийлар ва бошқа шахсларнинг ҳукмдорга ёзган арзрлари сақланган, шунингдек, қадимий қонунлар тўплами ҳам мавжуд.
• Қуюнжик архиви.Қуюнжик харобаларидан Оссурия пойтахти Ниневия шаҳри қолдиқлари топилиб, уни ўрганиш ишлари XX асрнинг 30-йилларигача давом этган. Қазиш ишлари инглиз археолог олимлари Г.Лейард, Р.Кемпбел-Томпсонлар томонидан олиб борилган.
• Қуюнжиқ тепалигининг қуйи қатламлари мил.авв. VI – III асрларга оид. Энг қадимги даврларга оиди эса эр.авв. XXIII – XVIII асрларга тегишли. Аккад давлати ҳукмдорининг бронзадан ишланган боши, сарой қолдиқларидан чизилган суратлар топилган. Харобалардан Набу, Иштар ибодатхоналари Синахреб ва Ашурбанипал саройи қолидиқлари топилган.
• Энг аҳамиятли топилмалардан бири Ашурбанипалнинг архив-кутубхонаси бўлиб, ундан лой тахтачаларидаги шумер тилидаги матнлар, Оссур-Бобил адабиёти ва илм фанга оид манбалар, иш ҳужжатлари топилган.