Мавзу: Автомобилнинг турғунлиги. (4 соат). Ўқув модули бирликлари

3. Автомобилнинг олд ва орқа ўқи бўйича ағдарилиш бурчаги.
Қия йўлда юқоридан пастга секинланиш тезлиги билан ҳаракатланаётган транспорт воситасининг бўйлама турғунлигини йўқолиши натижасида олдинги ғилдиракнинг йўл сирти билан илашган О₁ таянч нуқта атрофида транспорт воситаси олдинга оғдарилиши мумкин (12.2-расм.).



12.2-расм. Бўйлама қия текисликда юқоридан пастга ҳаракатланаётган транспорт воситасининг турғунлиги

Шамол P_W, инерция Р_ja ва орқа ғилдиракдаги реакция Z₂ кучларни нолга тенг деб олсак, транспорт воситасини О₁ нуқта атрофида оғдарилмаслик шарти қуйидагича аниқланади:

О₁ таянч нуқтага нисбатан кучларнинг моментларини йўғиндиси нолга тенг бўлиши керак, яъни:

бундан ни ҳосил қиламиз.

Бу ифодадан фойдаланиб транспорт воситасининг О₁ таянч нуқта атрофида оғдарилиш бурчагини аниқлаймиз:
,
, (12.2.)
Демак транспорт воситасининг бўйлама турғунлиги унинг a, b,L конструкция кўрсаткичларига боғлиқ бўлади.
Оғдарилиш бурчагининг рухсат этилган чегараланган қийматлари юк автомобили ва автобуслар учун ; енгил автомобиллар учун


4. Автомобилнинг кўндаланг текисликдаги турғунлиги.
Кўндаланг қия текисликда ҳаракатланаётган автомобил ёнига сурилмасдан ёки оғдарилмасдан ҳаракатланишини таъминлайдиган бурчак ни қиймати автомобилни кўндаланг турғунлигини ифодалайди.
Кўндаланг қияликда ҳаракатланаётган автомобилга таъсир этувчи ташқи кучлар ва реакция кучлари 12.3-расмда тасвирланган.

12.3.-расм. Кўндаланг қия текисликда ҳаракатланаётган автомобилга таъсир этувчи кучлар

Бу ерда, ён реакция кучлари. Автомобилни ташқи ғилдирагига таъсир этувчи йўлнинг реакция кучи R2=0 га тенг бўлганда ва оғирлик кучининг ташкил этувчиси ни таъсирида автомобил 01 таянч нуқта атрофида кўндаланггига оғдарилиши мумкин. Автомобил оғдарилмасдан ҳаракатланиши учун кучлардан 01 таянч нуқтага нисбатан олинган моментларнинг йиғиндиси га тенг бўлиши лозим. Мувозанат шартига кўра қуйидаги тенгламани ёзамиз:

бундан, қиялик бурчаги қуйидагича аниқланади:
, (12.3.)
бу ерда орқа ғилдираклар орасидаги масофа;
йўл сатҳидан автомобилни оғирлик марказигача бўлган масофа.
Кўндаланг қияликда ҳаракатланаётган автомобил ёнига сурилмасдан ёки оғдарилмасдан ҳаракатланиши учун қиялик бурчагининг чегараланган қиймати автомобил турлари бўйича қуйидагича белгиланган:
Юк автомбиллари учун енгил автомобиллар учун