Mavzu: Bozor klassifikatsiyasi Kirish

3.O’zbekistonda mehnat bozorining shakllanishi va rivojlanish xususiyatlari

Bozor iqtisodiyoti elementi bo’lib – mehnat bozori hisoblanadi. Mamlakat aholisi daromadida uning mehnat aktivligi kelib chiqadi. Aholining daromadi qanchalik past bo’lsa, shuncha mehnat bozoriga axoli chiqadi. Mamlakatdagi inflyatsiya darajasi, iqtisodiyotda qay tarzda investitsiya siyosatini olib borishiga sharoit tug’diradi, bu esa o’z navbatida ish joylarini yuzaga kelishiga olib keladi.
Mehnat bozori sub’yektlari harakatiga mamlakatning o’ziga xos xususiyatlari ta’sir ko`rsatadi.
Mehnat bozorini tushunchasi iqtisodiyotga to’g’ri kirib kelishi, iqtisodiy tizimiga mehnat munosabatlarini to’g’ri joylashtirishni asosiy omili hisoblanadi.
Iqtisodiyotdagi krizis holatlari mehnatga bo’lgan talabni qisqartirishga olib keladi, bu esa yashirin ishsizlikni shakllanishiga yordam beradi.
Ko’pchilik korxonalarning murakkab moliyaviy holatini hisobga olsak, malakasiz arzon ishchidan foydalanish eng avvalo qo’l mehnati ishlarida manfaatli hisoblanadi. Chunki bunda mexanizatsiyalash xarajatlari ancha salmoqli bo’ladi. Keyinchalik bozor munosabatlarida keskin burilishlar bo’lsa, korxonalar o’rtasida raqobat kuchayadi, bu ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirishga olib keladi, natijada malakasiz ishchi kuchi siqib chiqariladi.
Mehnat bozori munosabatlari sub’ektlari bo’lib - bularga ish beruvchilar, yollanma ishchilar, ishsizlar va mehnat bozori infratuzilmasi elementlarini kiritishimiz mukin.
Ish beruvchi mehnat bozorida ishchi kuchiga talabni, yollanma ishchilar va ishsizlar ishchi kuchi taklifini, infratuzilma elementlari bozorning ikki sub’ekti o’zaro munosabatini tashkil etadi.

Dunyo aholisining bandlik ko`rsatkichlari
Unga ko’ra, Yer aholisining 26 foizi yoxud 1,9 milliardi mehnatga layoqatli yoshga yetmagan.
23 foizi – ya’ni 1,7 milliardi xizmat ko’rsatish sohasida faoliyat yuritadi.
1,4 milliard kishi yoxud 19 foiz aholisi qishloq xo’jaligida,
800 million kishi yani 12 foiz aholisi esa sanoat sohasida band hisoblanadi.
577 million odam (9%) - 64 yoshdan katta, 430 million kishi (6%) – ishsiz.
Yer aholisining 400 million nafari(5%) esa tadbirkorlik bilan mashg’ul
O’zbekistonda bozor munosabatlari kirib kelishida bandlik tushunchasi mehnat bozorini shakllantirdi.