Mavzu: Davr xarajatlari auditi

Auditorlik tanlash quyidagi maqsadlarda qo‘llaniladi:

• vaqt va moddiy-moliyaviy mablag‘larni tejashda;
• umumiy to‘plam haddan tashqari ulkan bo‘lib, yoppasiga tekshirish imkoniyati bo‘lmaganda;
• tekshirish ob'ektini to‘laroq, chuqurroq o‘rganishda.

Tanlash reprezentativ, ya'ni ishonchli bo‘lishi lozim. Bu talab davr xarajatlari jamlanmasining barcha elementlarini tanlash uchun saylanish teng asosdagi ehtimollikka ega bo‘lishini ko‘zda tutadi. Reprezentativlikni ta'minlash uchun auditorlik tashkiloti quyidagi usullarning biridan foydalanishi mumkin:

• tasodifiy tanlash. Tasodifiy sonlar jadvali bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin.
• muntazam tanlash. Elementlarni tasodifiy tanlangan sondan boshlab muntazam oraliq orqali tanlanishini ko‘zda tutadi. Oraliq yo jamlanma elementlarini muayyan sonida yoki qiymatni baholash asosiga quriladi.

Davr xarajatlari auditining amaldagi holati, o‘ziga hos hususiyati me'yoriy hujjatlar va ilmiy asarlardagi ma'lumotlar asosida keng o‘rganildi. Bunda, davr xarajatlari auditini takomillashtirishga xizmat qiluvchi va hal qilinishi lozim bo‘lgan bir qancha masalalar mavjudligi aniqlandi. Ularning yechimi bilan bog‘liq nazariy va amaliy ahamiyatga ega xulosalar olindi. Ular quyidagilardan iborat:

Davr xarajatlari auditining amaldagi holati, o‘ziga hos hususiyati me'yoriy hujjatlar va ilmiy asarlardagi ma'lumotlar asosida keng o‘rganildi. Bunda, davr xarajatlari auditini takomillashtirishga xizmat qiluvchi va hal qilinishi lozim bo‘lgan bir qancha masalalar mavjudligi aniqlandi. Ularning yechimi bilan bog‘liq nazariy va amaliy ahamiyatga ega xulosalar olindi. Ular quyidagilardan iborat:

1."Xarajatlar" iqtisodiy kategoriyasiga ilmiy asoslangan, mazmunini yanada keng ifodalovchi muallif ta'rifi berildi. Xarajatlarni turkumlashtirishda asosiy e'tibor doimiy va davr xarajatlariga qaratilib, qiyosiy tahlil asosida mahsulot ishlab chiqarishning kritik hajmi hususida fikrlar keltirildi. "Direkt-kosting" hisob tizimi davr xarajatlarining tarkibiy o‘zgarishlari tahlil qilindi va asoslab berildi.