Mavzu Dinamik makroiqtisodiy tahlil faniga kirish Reja

3.Soliq multiplikatsiyasi mexanizmi. 
Multiplikator (ing. multiplier — koʻpaytiruvchi, oshiruvchi) — iqtisodiyotdagi 
moliyaviy okimlarning ikki (baʼzan ikkitadan koʻprok) koʻrsatkich (parametr)lari 
oʻrtasidagi bogʻlanishlarni [mas, davlat byudjeta harajatlarining oʻsishi bilan yalpi ichki 
mahsulot (YAIM)ning hajmi, depozitlar hajmi bilan muomalada boʻlgan pul massasi 
oʻrtasidagi) tavsiflovchi koʻrsatkich.
Davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan budjet multiplikatorlari 
Qisqa muddatli davrda budjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va 
balanslashgan budjet multiplikatorlari samarasi ta’siri ostida bo‘ladi. 
ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔE=ΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC x mg)
Davlat xarajatlarining ΔG miqdorga o‘sishi rejalashtirgan xarajatlarining 
ΔE miqdorda o‘sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo‘yicha 
yuqoriga surilishiga olib keladi. Bu vaziyatda yalpi ishlab chiqarish hajmi 
(ΔY) miqdorida o‘sadi. Ko‘rganimiz singari xarajatlardagi ozroq o‘zgarish 

---

daromadlardagiundan ancha katta bo‘lgan, o‘zgarishni keltirib chiqaradi va ΔY/ 
ΔE=1/(1-b) bo‘ladi 
2-rasm. 
ΔY=ΔE x (1/(1-b))= ΔE x m 
Soliqqa tortish hisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat 
xarajatlari multiplikatori va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmini 
quyidagi 
tenglamalar 
sistemasini 
yechish 
orqali 
topish 
mumkin: 
Y=C+I+G 
C=a+bY 
Bu 
yerda: 
Y=C+I+G 
– 
yopiq 
iqtisodiyot 
uchun 
asosiy 
makroiqtisodiy
ayniyat;
Tenlamalar sistemasini Y uchun echib quyidagi natijani olamiz:
1 
Y = ---------- (a+I+G); 
1-b
Bu 
yerda: 
1/(1-b) 
– 
yopiq 
iqtisodiyotda 
soliqqa 
tortish 
hisobga 
olinmagan vaziyatda xarajatlar multiplikatori;
(a+I+G) – avtonom xarajatlar;

---

b=MPC – istemolga chegaralangan moyillik bo‘lib multiplikator miqdorini belgilovchi 
asosiy omildir.
Soliqqa 
tortish 
hisobga 
olinganda 
iste’mol 
funksiyasi 
o‘zgaradi 
va 
C=a+b(1-t)Y 
ko‘rinishni 
oladi. 
Bu 
tenglamani 
asosiy 
makroiqtisodiy 
ayniyatga qo‘yib echsak, quyidagi natijani olamiz: