Mavzu: Iqtisodiyot nazariyasining fan sifatida shakllanishidagi asosiy ilmiy oqimlar

 
Jonn Meynard Keyns
 
- Ingliz iqtisodchisi, iqtisodiyotda Keyns yo'nalishi 
asoschisi.
1930-yillardagi Buyuk Depressiya davrida Keyns neoklassik iqtisod 
g'oyalariga qarshi chiqib, iqtisodiy tafakkurda inqilobga boshchilik qildi, agar 
ishchilar ish haqi talablarida moslashuvchan bo'lsa, erkin bozorlar qisqa va o'rta 
muddatda avtomatik ravishda to'liq bandlikni ta'minlaydi degan g'oyalarga qarshi 
chiqdi. U yalpi talab (iqtisoddagi jami xarajatlar) iqtisodiy faollikning umumiy 
darajasini belgilaydi, yalpi talabning yetarli darajada bo‘lmasligi esa uzoq muddatli 
yuqori ishsizlikka olib kelishi mumkinligini ta’kidladi. Keyns iqtisodiy tanazzul va 
tushkunliklarning salbiy oqibatlarini yumshatish uchun fiskal va pul-kredit 
siyosatidan foydalanish tarafdori edi. U o‘zining 1936-yilda nashr etilgan 
“Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi” nomli yirik asarida bu g‘oyalarni 
batafsil bayon qildi. 1930-yillarning oʻrtalari va oxirlarida yetakchi Gʻarb 
iqtisodiyoti Keynsning siyosat boʻyicha tavsiyalarini qabul qildi. Deyarli barcha 
kapitalistik hukumatlar 1946 yilda Keyns vafotidan keyin yigirma yil oxirida 
shunday qilishdi. Keyns Britaniya delegatsiyasi rahbari sifatida 2-jahon urushi 
tugaganidan keyin yaratilgan xalqaro iqtisodiy institutlarni rivojlantirishda ishtirok 
etdi, biroq Keynsning takliflari bir qator masalalar boʻyicha Amerika delegatsiyasi 
tomonidan rad etildi. Keynsning ta'siri 1970-yillarda, qisman o'sha o'n yillikda 
Angliya-Amerika iqtisodini qiynagan stagflyatsiya tufayli, qisman Milton Fridman 
va hukumatning iqtisodiy tsiklni ijobiy tartibga solish qobiliyatiga qarshi chiqqan 
boshqa monetaristlar tomonidan Keyns siyosatini tanqid qilganligi sababli pasaya 
boshladi. fiskal siyosat choralari bilan. Biroq, 2007-2008 yillardagi jahon 
moliyaviy inqirozining boshlanishi Keynscha fikrning jonlanishiga sabab bo'ldi. 
Keyns iqtisodiy nazariyasi AQSH Prezidenti Barak Obama, Buyuk Britaniya Bosh 
vaziri Gordon Braun va boshqa hukumat rahbarlari tomonidan inqirozga javoban 
qabul qilingan iqtisodiy siyosatning nazariy asosini yaratdi. 1999-yilda Time 
jurnali Keynsni asrning eng muhim odamlari qatoriga kiritib, “uning hukumatlar 
oʻzlarida yoʻq pullarni sarflashlari kerakligi haqidagi radikal gʻoyasi kapitalizmni 

---

36 
qutqarishi mumkin”, deb taʼkidladi. Keyns g`oyalari ta`sirida vujudga kelgan 
iqtisodiy yo`nalish keyinchalik keynschilik deb nomlana boshladi. U mustaqil fan 
sifatida makroiqtisodiyotning asoschilaridan biri hisoblanadi. Bundan tashqari, 
Keyns ehtimollik soni emas, balki mantiqiy nisbat degan taxminga asoslanib, 
ehtimollikning original nazariyasini yaratdi