Mavzu: Ishlab chiqarish nazariyasi Mundarija

2.2 Ishlab chiqarish omillarining almashinish qobiliyati va egiluvchanligi
Izokvanta ishlab chiqarish omillarining o‘zaro almashinishini yaqqol ifodalaydi: mahsulotning ma'lum hajmi mehnat va kapitalning turli kombinatsiyalari (turli xil kapital-mehnat nisbati) bilan samarali ishlab chiqarilishi mumkin. Faktorlardan birini qaysi nisbatda boshqasi bilan almashtirish mumkinligi boshlang‘ich kapital-mehnat nisbatiga bog‘liq. Yana bir bor ko‘rib chiqing. 5. K _A , L _A birikmasidan K _D , L _D birikmasiga o‘tganda har bir qo‘shimcha mehnat birligi uchun K _D , L _D birikmasidan K birikmasiga o‘tishga qaraganda ko‘proq kapital ajratiladi. B _, L _B. Buning sababi shundaki, A _D yoyi D yoyidan ko‘ra x o‘qiga nisbatan tikroq nishabga ega. Texnik almashtirishning chegaraviy darajasi (MRTS) ishlab chiqarish omillarining o‘zaro almashinish ko‘rsatkichi bo‘lib, ishlab chiqarish hajmini o‘zgarmagan holda, omillardan birini ikkinchisini ko‘paytirish orqali qancha birlik kamaytirish mumkinligini ko‘rsatadi. Ishlab chiqarish omillarining MRTSlari ularning marjinal mahsuldorligi bilan belgilanadi. Grafik jihatdan, MRTS ma'lum miqdordagi mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan mehnat va kapital miqdorini ko‘rsatadigan nuqtada izokvantaga teginishning qiyaligi bilan ifodalanadi. Iqtisodiy faoliyatning ayrim turlarida mehnat va kapital umuman bir-birini almashtira olmaydi va qat'iy nisbatda ishlatilishi kerak: 1 ishchi - 2 mashina, 1 samolyot - 10 ekipaj a'zosi. Bunday holda, ishlab chiqarish texnologiyasi Leontief ishlab chiqarish funktsiyasi tomonidan ko‘rsatiladi:
Q= min{L/a;K/b}
Bu yerda a va b - ishlab chiqarish birligiga mos ravishda mehnat va kapitalning texnologik zaruriy sarflari. Agar, masalan, har bir shaharlararo avtobusda ikkita haydovchi bo‘lishi kerak bo‘lsa, u holda avtobus parkida 50 ta avtobus va 90 ta haydovchi bo‘lsa, bir vaqtning o‘zida faqat 45 ta yo‘nalishga xizmat ko‘rsatish mumkin: min{90/2;50/1} = 45. Leontief texnologiyasi bilan MRTS = 0.
Berilgan texnologiya uchun kapital-mehnat nisbatining har bir qiymati (izokvantadagi nuqta) ishlab chiqarish omillarining marjinal mahsuldorligi o‘rtasidagi o‘z nisbatiga mos keladi. Boshqacha qilib aytadigan bo‘lsak, texnologiyaning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri - kapital va mehnat nisbati kichik o‘zgarishi bilan kapital va mehnatning marjinal unumdorligi nisbati qanchalik o‘zgarishi. Grafik jihatdan bu izokvantning egrilik darajasi bilan ko‘rsatilgan. Texnologiyaning bu xossasining miqdoriy o‘lchovi ishlab chiqarish omillarini almashtirishning elastikligi bo‘lib, omil unumdorligi nisbati 1% ga o‘zgarganda mahsulot o‘zgarmasligi uchun kapital va mehnat nisbati necha foizga o‘zgarishi kerakligini ko‘rsatadi. Iqtisodiy tahlilda Kobb-Duglas va Leontef ishlab chiqarish funktsiyalaridan tashqari, ishlab chiqarish omillarini almashtirishning doimiy egiluvchanligi bilan ishlab chiqarish funktsiyasidan keng foydalaniladi CES (doimiy egiluvchanlik o‘rnini bosish), bu erda almashtirish egiluvchanligi doimiy, lekin birga teng bo‘lishi shart emas. Cobb-Duglas va Leontief ishlab chiqarish funktsiyalari CES funktsiyasining alohida holatlaridir. Buzilgan izokvant. Kobb-Duglas texnologiyasiga ko‘ra, ishlab chiqarishning ma'lum hajmini har qanday kapital-mehnat nisbati bilan ishlab chiqarish mumkin, Leontiev texnologiyasiga ko‘ra, u noyob tarzda o‘rnatiladi. Amalda, bu ikki ekstremal kamdan-kam uchraydi. Ko‘pincha ishlab chiqarishning ma'lum hajmi cheklangan miqdordagi mehnat va kapitalning turli kombinatsiyalarida ishlab chiqarilishi mumkin. Bunday hollarda izokvantadan faqat bir nechta nuqta qoladi. Ammo, agar ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini doimiy miqyosda tejamkorlik bilan chiqarishning kamida ikkita varianti mavjud bo‘lsa, ular bir vaqtning o‘zida ma'lum bir mahsulotning bir qismini bitta variant bo‘yicha, qolgan qismini esa boshqasiga ko‘ra ishlab chiqarishda ishlatilishi mumkin. Natijada, biz ma'lum hajmdagi mahsulot ishlab chiqarish uchun juda ko‘p qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bo‘lamiz. Ushbu to‘plam ikkita asl variantning nuqtalarini bog‘laydigan segmentni ifodalaydi. 70 dona ishlab chiqaring. mahsulotlar K _A va L _A yoki K _B , L _B dan foydalanish mumkin. Ikkala texnologiya ham izchil miqyosda tejamkorlikka ega. Agar A nuqtasi bilan ifodalangan texnologiyaga ko‘ra, faqat 42 dona ishlab chiqarilgan bo‘lsa. mahsulotlar, keyin u K _H \u003d 0,6K _A kapital va L _H \u003d 0,6L _{A oladi.}mehnat birliklari (H nuqtasi). Qolgan 28 birlik. texnologiya bo‘yicha ishlab chiqaramiz B. Bu miqdor uchun zarur bo‘lgan ishlab chiqarish omillarini quyidagicha aniqlash mumkin. H nuqtadan 0B nuriga parallel to‘g‘ri chiziqni u AB segmenti bilan kesishguncha o‘tkazamiz. Ularning kesishish nuqtasi G nuqtasidan 0A nurga parallel to‘g‘ri chiziqni 0B nur bilan kesishguncha o‘tkazamiz. F kesishish nuqtasi mehnat miqdori va 28 birlik ishlab chiqarish uchun kapital miqdorining kerakli qiymatlarini ko‘rsatadi. texnologiyasi bo‘yicha mahsulotlar B. beri, qurilish bo‘yicha
K _F + K _H \u003d K _G va L _H + L _F \u003d L _G ,
keyin G nuqtasi, A va B nuqtalari bilan birga, 70 birlik berishning ko‘plab variantlaridan birini ifodalaydi. A va B ikkita texnologiyaning har biri tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulot ulushining o‘zgarishi, shakl. 0A nur bo‘ylab H nuqtani siljitish orqali 1.8 ko‘rsatiladi. H nuqtasi harakatidan keyin G nuqta AB segmenti bo‘ylab harakatlanadi, bu ikki variantda bir vaqtning o‘zida berilgan mahsulotni ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan mehnat va kapitalning umumiy miqdorini ko‘rsatadi. Binobarin, AB segmentidagi har bir nuqta ma'lum miqdordagi mehnat va kapitalning kombinatsiyasini ifodalaydi, bu esa ma'lum hajmdagi mahsulot ishlab chiqarish imkonini beradi. Shuning uchun, masalan, ma'lum hajmdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishning uchta varianti mavjud bo‘lsa, rasmda keltirilgan. 9 nuqta A, B va C, keyin AB va BC segmentlari singan izokvant hosil qiladi. Ushbu bo‘limda amalga oshirilgan "resurslar - ishlab chiqarish" ("kirish - ishlab chiqarish") texnologik nisbatini tahlil qilish zarur, ammo firma ishlab chiqarish turi va ko‘lami bo‘yicha qaror qabul qilishi uchun etarli emas. Xo‘jalik faoliyatining iqtisodiy natijasi iste'mol qilingan ishlab chiqarish omillari va mahsulot hajmini qiymat bo‘yicha taqqoslash asosida aniqlanadi. Bunda “ishlab chiqarish xarajatlari (xarajatlari), “daromad”, “foyda” tushunchalaridan foydalaniladi.