Mavzu: Ishlab chiqarish nazariyasi Mundarija

2.3 Resurslarning optimal kombinatsiyasi
Mahsulotning ma'lum bir mahsulotini turli yo‘llar bilan olish imkoniyati yoki boshqacha aytganda, resurslarni o‘zaro almashtirish, so‘rashni mantiqiy qiladi: resurslarning qaysi kombinatsiyasi korxona manfaatlariga ko‘proq mos keladi?
Korxona resurslarni xom ashyo, mehnat, energiya va boshqalar bozorlarida sotib oladi. Faraz qilamizki, i-resurs sotib olinadigan p _i bahosi xarid hajmiga bog‘liq emas. Ikki o‘lchovli holatda resurslarni sotib olish uchun kompaniyaning xarajatlari quyidagi ifoda bilan tavsiflanadi:
C = p ₁ x ₁ + p ₂ x ₂
Xarid qilish xarajatlari bir xil bo‘lgan resurslar kombinatsiyasi to‘plami grafik ravishda to‘g‘ri chiziq bilan ifodalanadi - iste'mol nazariyasidagi byudjet chizig‘ining analogi. Ishlab chiqarish nazariyasida bu yo‘nalish izokost (inglizchadan xarajatlar - xarajatlar) deb ataladi. Uning qiyaligi p1/p2 narx nisbati bilan belgilanadi . Nazariy iqtisod asosini tashkil etuvchi xulq-atvorning ratsionalligi haqidagi postulat barcha xo‘jalik yurituvchi sub'ektlarga taalluqlidir. Resurs bozorlarida oqilona iste'molchi sifatida harakat qiladigan va C xarajatlarini o‘z zimmasiga olgan firma resurslarning eng foydali kombinatsiyasini, ya'ni mahsulotning eng ko‘p chiqishini ta'minlaydigan resurslar kombinatsiyasini olishdan manfaatdor. Resurslarning optimal kombinatsiyasini tasvirlaydigan nuqtada izokost izokvantaga tegishi kerak (10-rasm a). Bu vaqtda MRTS (izokvantning qiyaligi) va narx nisbati p ₁ /p ₂ (izokostning qiyaligi) mos keladi. Shunday qilib, resurslarning optimal kombinatsiyasi uchun tenglik:
MRTS = p ₁ / p ₂
yoki texnologik almashtirishning chegaraviy tezligi uchun tenglikni hisobga olsak,
MP ₁ /MP ₂ .= p ₁ /p ₂
Resurslarning har birining marjinal mahsulotlarining qiymatlari ularning optimal kombinatsiyasi bilan ularning narxlariga mutanosib bo‘lishi kerak.
Faraz qilaylik, resurs sarfining mavjud hajmlarida MP ₁ =0,1, MP ₂ =0,2 va narxlar p ₁ =100, p ₂ =300. Bunday holda, MP ₁ / MP ₂ = 1/2, p ₁ / p ₂ = l / 3, shuning uchun bu kombinatsiya optimal emas. Birinchi resurs iste'molini oshirish (bu holda MP ₁ kamayadi) va ikkinchisining iste'molini kamaytirish (MP _{2 ortadi) orqali MP 1} /MP ₂ .= p ₁ shartining bajarilishiga kelishimiz mumkin . /p ₂ . Bu shuni anglatadiki, birinchi resursning iste'moli etarli emas, ikkinchisi - ortiqcha.
Misol. Kompaniya 50 ming rubl to‘laydi. xodimlar uchun kuniga va 200 ming rubl. uskunalar ijarasi uchun. Firma shunchalik ko‘p mehnat va kapitalni ishlatadiki, kapitalning marjinal mahsuloti 4000 birlikni va mehnatning chegaraviy mahsuloti 8000 birlikni tashkil qiladi. Korxona 500 ming dona ishlab chiqaradi. kuniga tovarlar. Firma ishlab chiqarish omillarining optimal kombinatsiyasidan foydalanadimi? Agar yo‘q bo‘lsa, u o‘z pozitsiyasini yaxshilash uchun nima qilishi kerak? Ishlab chiqarish omillarining optimal nisbati ishlab chiqarishdagi printsip bilan belgilanadi: har qanday ishlab chiqarish omiliga sarflangan qo‘shimcha pul birligi bir xil marjinal daromad keltiradi.
Ya'ni, marjinal omil mahsulotlarining resurslar narxlariga nisbati barcha foydalanilgan manbalar uchun doimiy bo‘lishi kerak:
MP _K /P _K = MP _L /P _L
Keling, ushbu munosabat ushbu holatga tegishli yoki yo‘qligini tekshirib ko‘raylik.
MP _K /P _K = 4/200 = 1/50 < 8/50 = MP _L /P _L
Ekvimarja printsipi bajarilmaganligi sababli, bu firma ishlab chiqarish omillarining optimal nisbatidan foydalanmaydi. Resurslarning optimal nisbatiga erishish uchun firma foydalanilgan mehnat miqdorini oshirishi va foydalanilgan kapital miqdorini kamaytirishi kerak. Bunda foydalanilgan mehnat hajmining ortishi bilan mehnatning marjinal mahsuloti kamayadi (chegara unumdorligining kamayishi qonuniga muvofiq); band bo‘lgan kapital miqdori kamayishi bilan kapitalning marjinal mahsuloti ortadi. Bu siyosat marjinal mahsulotlar va resurs narxlari nisbati tengligi tiklanmaguncha davom ettirilishi kerak. Shuni alohida ta'kidlash kerakki, mahsulotning miqdoriy qiymati ishlab chiqarish omillarining optimal nisbatini aniqlashda hech qanday rol o‘ynamaydi.
Misol. Sergey Sergeevich - qishloq uylarini quradigan muvaffaqiyatli qurilish kompaniyasining menejeri. Qishloq uylarini qurish texnologiyasi ishlab chiqarish funktsiyasi bilan tavsiflanadi:
Q=2K ^1/2 L ^1/2
bu erda Q - haftada qurilgan qishloq uylari soni;
K - foydalanilgan kapital miqdori;
L - ishlatilgan mehnat miqdori.
Xodimning ish haqi stavkasi 0,5 ming rublni tashkil qiladi. haftasiga, va uskunalar ijarasi - 2 ming rubl. haftada. Agar qishloq uyining narxi belgilangan bo‘lsa, Sergey Sergeevich haftasiga 200 ta qishloq uyi qurish bo‘yicha shartnomani bajarib, o‘z kompaniyasi maksimal foyda olishi uchun qancha ishchi va texnikani yollashi kerak? Bunday holda, foydani maksimallashtirish muammosi xarajatlarni minimallashtirish muammosiga to‘g‘ri keladi. Minimal xarajatlar nuqtasida ekvimarjinal printsip bajariladi: kapital va mehnatning optimal miqdori shunday bo‘lishi kerakki, u yoki bu ishlab chiqarish omiliga sarflangan oxirgi pul birligi bir xil daromad keltirishi kerak:
MP _K / r = MP _{L /} w
bu erda r - kapital birligining narxi;
w - mehnat birligining narxi.
Ushbu ishlab chiqarish funktsiyasidan kapital va mehnatning marjinal mahsulotlarining o‘ziga xos qiymatlarini almashtirib, biz quyidagi ifodani olamiz:
1/2*2*L 1 /2/2*K ^1/2 = 1/2*2*K ^{1/2 / 0,5} *L ^1/2
Soddalashtirilgandan so‘ng biz kapital va mehnat hajmi o‘rtasidagi munosabatni olamiz: 4K = L. Ishlab chiqarish funktsiyasida ishlatilgan mehnat o‘rniga topilgan ifodani almashtiramiz. Biz 200 ta uy qurishimiz kerakligini bilib, biz kapitalning optimal miqdorini va keyin mehnatni topamiz:
200 = 2K ^1/2 *2K ^1/2 = 4K
K = 50
L = 200


Xulosa
Ushbu kurs ishida men ishlab chiqarish nazariyasini o‘rganib chiqdim va uni amaliy qo‘llash doirasini aniqladim. Shuningdek ishlab chiqarishda ketadgon xarajat turlari va uni kamaytirish usullari o’rgandim. Birinchi bobda, ishlab chiqarish odamlarning iqtisodiy faoliyatining shunday sohasi bo‘lib, unda iqtisodiy resurslar zarur foyda olish uchun bevosita sarflanadi. Tovar va xizmatlar ishlab chiqarishga jalb qilingan resurslar ishlab chiqarish omillari deb ataladi. Iqtisodiyot fani ishlab chiqarish omillarining to‘rtta guruhini ajratib ko‘rsatadi: inson resurslari, tabiiy resurslar, kapital, tadbirkorlik. Bu omillarning har biri iqtisodiy tizimda o‘z o‘rniga ega va ma'lum funktsiyalarni bajaradi. Tovar ishlab chiqarish va yetkazib berish hajmi ishlab chiqaruvchilar mehnatining texnologik va iqtisodiy sharoitlari bilan belgilanadi. Ushbu ishning ikkinchi bobida, firma ikkala omildan yoki ulardan faqat bittasidan foydalanish hajmini o‘zgartirishi mumkinligiga qarab, ishlab chiqarishning uzoq va qisqa davrlari (mos ravishda uzoq va qisqa davrlarning ishlab chiqarish funktsiyalari) mavjud. Qisqa muddatda ishlab chiqarishning texnik ko‘rsatkichlarini miqdoriy baholash uchun o‘zaro bog‘liq bo‘lgan uchta ko‘rsatkich qo‘llaniladi: o‘rtacha hosildorlik, marjinal mahsuldorlik va o‘zgaruvchan omilga nisbatan ishlab chiqarish elastikligi. Qisqa muddatda ishlab chiqarishning texnik ko‘rsatkichlarining yana bir xarakteristikasi - o‘zgaruvchan omilga nisbatan mahsulot egiluvchanligi koeffitsienti. Uzoq muddatda nafaqat ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan mehnat miqdori, balki kapital miqdori ham o‘zgaradi. u holda undagi ishlab chiqarish funktsiyasini qisqa muddatda kapital miqdori bilan farq qiluvchi ishlab chiqarish funktsiyalari majmuasi sifatida ifodalash mumkin. Qisqa muddatda ishlab chiqarishning texnik ko‘rsatkichlari ko‘rsatkichlari o‘zgaruvchan omilning o‘rtacha va chegaraviy unumdorligi, shuningdek, mahsulotning omilga nisbatan egiluvchanligi hisoblanadi. Uzoq muddatda ishlab chiqarishning texnik ko‘rsatkichlari miqyosdagi iqtisodlarga ko‘ra baholanishi mumkin. Ishlab chiqarish omillari bir-birini almashtiradi va ma'lum bir mahsulot hajmi mehnat va kapitalning turli kombinatsiyalarida samarali ishlab chiqarilishi mumkin. Ishlab chiqarish omillarining o‘zaro almashinish ko‘rsatkichlari ularning o‘rnini bosishning chegaraviy darajasi - MRTS (texnik almashtirishning chegaraviy tezligi) bo‘lib, bu omillardan birini ikkinchisini bittaga ko‘paytirish, ishlab chiqarish hajmini o‘zgarmagan holda qancha birlikka kamaytirish mumkinligini ko‘rsatadi va almashtirishning elastiklik koeffitsienti. Yana qolgan rejalarini ko’rib chiqadgon bo’lsak bunda ishlab chiqarish ko’rsatkichlarini hisoblash bo’yicha misollar ko’rib chiqdik.