Mavzu: Ishlab chiqarish nazariyasi Mundarija

Tadbirkorlik - bu alohida turdagi mehnat harakatlari yig‘indisi: firmalar mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan boshqaruv va tashkiliy ko‘nikmalar. Tadbirkorning vazifasi yuqoridagi uchta ishlab chiqarish omilini eng samarali, oqilona tarzda birlashtirishdan iborat. Muvaffaqiyatga erishgan taqdirda tadbirkor tadbirkorlikdan foyda oladi, muvaffaqiyatsizlikka uchragan taqdirda u zarar ko‘radi. Shunday qilib, tadbirkorlik foydasi tadbirkorlik omili uchun mukofotdir (harakat, yangilik, tavakkalchilik uchun). Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu ishlab chiqarish omili uchun mukofot oldingi uchta omil - mehnat, er va kapital mukofotlanganidan keyin amalga oshiriladi. E'tibor bering, tadbirkorlik ishlab chiqarishning maxsus omili sifatida birinchi marta iqtisodiy tahlilda A.Marshall tomonidan aniqlangan. To‘g‘ri, u buni tashkilot deb atagan. Marshallning fikricha, tashkilot ko‘p shakllarga ega: alohida korxona tashkil etish; turli korxonalarni tashkil etish; bir-biriga nisbatan turli tadbirlarni tashkil etish; davlatni tashkil etish. “Tadbirkorlik” atamasi boshqa iqtisodchi olim – I. Shumpeter nomi bilan bog‘liq bo‘lib, uning asarlarida tadbirkorlik nazariyasi bo‘yicha qiziqarli va chuqur tadqiqotlar mavjud. Ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan mehnat va kapital hajmini o‘zgartirish imkoniyatlari bir xil emas. Agar firma mahsulotiga bo‘lgan talab ortib borsa, dastlab ishlab chiqarish hajmining o‘sishi bir xil ishlab chiqarish quvvatlariga qo‘shimcha ishchi kuchini jalb qilish orqali erishiladi, chunki ikkinchisini kengaytirish uchun odatda ko‘proq vaqt talab etiladi. Shu munosabat bilan “qisqa muddatli” va “uzoq muddatli” davrlar tushunchalari kiritiladi.Ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan omillardan birining hajmini o‘zgartirish mumkin bo‘lmagan vaqt qisqa muddatli davr deb ataladi. O‘z navbatida, qisqa muddatda hajmini o‘zgartirib bo‘lmaydigan omil doimiy, ishlab chiqarish hajmi o‘zgarishi bilan o‘zgarib turadigan omil esa o‘zgaruvchan deyiladi. Ikkala ishlab chiqarish omili hajmini o‘zgartirish uchun etarli vaqt uzoq muddatli davr bo‘lib, unda barcha omillar o‘zgaruvchan.