Mavzu: Kationlarning ikkinchi va uchunchi analitik guruhi

Reaksiyaning bajarilishi. Kalsiy tuzining 1-2 tomchi eritmasiga 1-2 tomchi ammoniy oksalat eritmasidan qo`shiladi.
2. Kaliy ferrosianid bilan bajariladigan reaksiya. K₄ Fe(CN)₆ kompleks tuz ammoniyli bufer eritma ishtirokida, Ca²⁺ kationi bilan oq cho`kma-kalsiy ammoniy ferrosianidni hosil qiladi:
CaCl<sub>2</sub>+2NH<sub>4</sub>Cl+K<sub>4</sub>[Fe(CN)<sub>6</sub>]= Ca(NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>[Fe(CN)<sub>6</sub>] +4KCl
yoki Ca<sup>2+</sup>+2NH<sup>+</sup><sub>4</sub>+[Fe(CN)<sub>6</sub>]<sup>4-</sup>= Ca(NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>[Fe(CN)<sub>6</sub>]
Cho`kma CH₃COOH da erimaydi, mineral kislotalarda esa eriydi.

Reaksiyaning bajarilishi.Kalsiy tuzining 1-2 tomchi eritmasiga 2 tomchi NH₄Cl va 2 tomchi NH₄OH eritmasidan qo`shiladi va aralashma eritmadagi pH=9 bo`lganida qizdiriladi,so`ngra kaliy ferrosianidning yangi tayyorlangan to`yingan eritmasidan 3-4 tomchi tomiziladi.
Kationlarning III analitik guruhi va ularning sifat reaksiyalari
Uchinchi analitik guruh kationlariga Al³⁺, Cr³⁺, Fe³⁺, Fe²⁺, Mn²⁺, Zn²⁺, Ni²⁺ va Co²⁺ ionlari kiradi.Ularning ko`pchiligi, birinchi va ikkinchi guruh kationlaridan farqli ravishda suvdagi eritmalarda rangli bo`ladi. Shuningdek, uchinchi guruh kationlarining sulfidlari suvda erimaydi, ammo kuchli kislotalarning suyultirilgan eritmalarida eriydi.
(NH₄)₂S tuzi uchun guruh kationlari uchun guruh reaktivi sifatida ishlatiladi. Al³⁺va Cr³⁺ ionlarining sulfidlari Al₂S₃ va Cr₂S₃ gidrolizlanib, Al(OH)₃va Cr(OH)₃ gidroksidlar holida cho`kmaga tushadi.Qolgan barcha ionlar esa reagenti ta`sirida sulfidlar holida cho`kmaga tushadi.
Uchinchi guruh kationlarini ikki guruhchaga ajratilishining asosiy sababi kationlarning NH<sub>4</sub>Cl li muhitda NH<sub>4</sub>OH bilan o`zaro ta`sirlashuviga asoslangan. Ionlar konsentrasiyasining ko`paytmasi Al(OH)₃,Cr(OH)₃ va Fe(OH)₃ gidroksidlarning eruvchanlik ko`paytmasi qiymatidan ortadi va uchala gidroksid oq iviqlar ko`rinishida cho`kmaga tushadi.Shu sababli birinchi guruhchaga Al<sup>3+</sup> , Cr<sup>3+</sup> , Fe<sup>3+</sup> ionlari kiradi,ular NH<sub>4</sub>OH bilan ammoniy tuzlar ishtirokida cho`kmaga tushiriladi(lekin Fe³⁺ ionlari NH₄Cl ishtirokida (NH₄)₂S bilan qaytarilib Fe²⁺ ionlariga aylanadi), ikkinchi guruhchaga Fe²⁺, Mn²⁺, Zn²⁺, Co²⁺, Ni²⁺ ionlari kiradi,ular kuchsiz ishqoriy muhitda (NH₄)₂S ta`sirida sulfidlar holida cho`kmaga tushadi:
Me²⁺ +(NH₄)₂S= MeS +2NH₄⁺
Uchinchi guruh kationlarining kuchli kislota anionlari bilan hosil qilgan tuzlari suvli eritmalarda kislotali muhitga ega bo`ladi. Alyuminiy, xrom va rux gidroksidlari amfoterlik xossasini namoyon qiladi.
Alyuminiy va rux kationlari doimiy oksidlanish darajasiga ega, uchinchi guruhning boshqa kationlari o`zgaruvchan oksidlanish darajasini namoyon qiladi va ular oksid- lovchi-qaytaruvchi xossalarga ega.
O`rganilayotgan guruh kationlarini saqlovchi tuzlar muhim biologik ahamiyatga ega. Kuchsiz kislotali muhitli bo`z tuproqlar tarkibida Al³⁺ kationlari saqlanadi. Ko`pgina madaniy o`simliklar ana shunday tuproqda sust o`sadi.
Al<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub> tuzini suvga ozgina Ca(OH)<sub>2</sub> bilan aralashtirilib qo`shilsa Al(OH)₃ hosil bo`ladi va u cho`kayotib suvda suzib yurgan komponentlarni o`zi bilan olib ketadi. Bundan vodoprovod suvini tiniqlastirishda foydalaniladi.
Temir ionlari hayvon va o`simlik to`qimalarida mavjud. Fe<sup>2+</sup> kationi qon gemoglobinida uchraydi, agar u yetishmasa kamqonlik kasalligiga olib keladi. Agar tuproqda temir ionlari yetishmasa o`simliklarda xlorofill zarachalari kamayadi, barglarning yashilligi yo`qoladi.
Hayvon va o`simlik to`qimalarida Mn<sup>2+</sup>, Zn<sup>2+</sup>, Co<sup>2+</sup>, Ni<sup>2+</sup> va Cr<sup>3+</sup> ionlari juda kam miqdorda bo`ladi. Mn²⁺ ionlari hujayra va to`qimalarda oksidlanish-qaytarilish jarayonlarini faollashtiradi, o`sishga va qon hosil bo`lishiga yordam beradi. Zn<sup>2+</sup> ionlari xlorofill, vitaminlar va o`stiruvchi moddalar hosil bo`lish jarayonida bevosita ishtirok etadi. Tarkibida ZnO bo`lgan malhamlar veterinariyada teri kasalliklarini davolashda ishlatiladi. ZnSO₄ eritmasidan ko`z kasalliklarini davolashda foydalaniladi. Co<sup>2+</sup> ionlarining tuproqda etishmasligi bug`doy, qand lavlagi, beda va kanop kabi o`simliklarning rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Hayvonlar ozuqasiga Co<sup>2+</sup> tuzlarini qo`shish ular qonidagi gemoglobin va to`qimalardagi vitamin miqdorini oshiradi.