Mavzu: ketma-ketlikdagi raqamli qurilmalar. Reja: Registrlar va ularning turlari Registrlarning asosiy vazifalari

Ayiruvchi hisoblagichlar. Ketma-ketli ayiruvchi hisoblagichlarda 
navbatdagi sanoq impulsi kelishi bilan, hisoblagichdagi son bittaga ka- mayadi. 
Bu hisoblagichlarda birinchi impuls kelishi bilan maksimal ikkilik son 
(uchrazryadli hisoblagichda Q
1
=Q
2
=Q
3
=0) yoziladi, keyin har yangi impuls 
kelishi bilan 0 qiymatgacha kamayib boradi. 
3-rasmda keltirilgan hisoblagich ayiruvchi bo‘lib ishlashi mumkin. 
Buning uchun keyingi triggerlarning C kirishi o‘zidan avvalgi triggerning invers 
chiqishlariga ulash, S asinxron kirishni esa biror boshlanqich sonni o‘rnatish 
uchun ishlatish kerak. 
Agar trigger 4-rasmda keltirilganidek, kirish impulsining kesimi bilan 
boshqarilsa, ayiruvchi hisoblagich sxemasini tuzishda keyingi keluvchi trigger 
kirishi avvalgi triggerning to‘g‘ri (noinvers) chiqishi bilan ulanadi. 

---

Ixtiyoriy sanoq moduliga ega bo
’
lgan ketma-ketli hisoblagichlar. 
Umuman olganda, K≠2
n
bo‘lgan hisoblagichlar tuzishda, mos keluvchi 
ikkilik hisoblagich sxemasiga ortiqcha holatlarni bartaraf etuvchi teskari aloqa 
kiritiladi. Masalan, sanoq moduli 3 ga teng bo‘lgan hisoblagich tuzish uchun ikki 
razryadli ikkilik hisoblagich (K=2
2
=4) qo‘llash kerak. Unda ikkilik soni 11 ga 
teng bo‘lgan bitta ortiqcha holatni (K=2
2
-1=3) bartaraf etish mumkin, ya’ni 
triggerlar to‘rtinchi emas, uchinchi impuls kelishi bilan nolga o‘tishi kerak. 
Bunday sxemalarni tuzish uchun JK- triggerlar qulay hisoblanadi. Ikkita JK-
triggerlarida bajarilgan, sanoq moduli 3 ga teng bo‘lgan hisoblagich sxemasi 5-
rasmda keltirilgan. Ketma-ketli hisoblagichlarni JK-triggerlarini kiritib turlicha 
ulash yor- damida ixtiyoriy K sonini hosil qilish mumkin. 
5-rasm. Sanoq moduli K=3 boʻlgan ketma-ketli hisoblagich sxemasi.