Mavzu: kolloid sistemalarni tayyorlash va tozalash usullari

Kolloid eritmalarni kondensatsiya usulida olish. Kolloid eritmalarni 
olishning kondensatsiya usuli ikki xil bo‘ladi:
 fizikaviy kondensatlash usuli; 
 kimyoviy kondensatlash usuli. 
Fizikaviy kondensatlash usuli. Fizikaviy kondensatlash usullaridan biri
dispersion muhitga qattiq jism bug‘ini yuborish usulidir. Bunday usul yordamida 
simob, oltingugurt, fosfor zollarini olish mumkin. Rus olimlari A.I.Shalnikov va 
S.Z. Roginskiylar modda bug‘ini qattiq sovutilgan sirtda kondensatlab kolloid 
eritmalar hosil qilish usulini ishlab chiqdilar. Bu olimlar Hg, Cd, Se, P, S ning 
gidrozollarini, Hg, Cd, K, Cs, Na larning organozollarini xuddi shu yo‘l bilan hosil 
qildilar.
 
6.3-rasm. Shalnikov va Roginskiy usulida kolloid eritma
tayyorlanadigan asbobning sxemasi. 
Asbobning a qismiga bug‘lanuvchi modda (masalan Na), b qismiga 
dispersion muhit (masalan, benzol), v qismiga suyuq havo solinadi. Asbobning a 

---

va b qismlari qizdirilganda Na va benzol bug‘lanib, suyuq havo solingan v idish 
sirtida kondensatlanadi. Suyuq havo olib qo‘yilgach (bug‘lanib bo‘lgach), 
kondensatlanish natijasida hosil bo‘lgan kolloid eritma asbobning g qismiga 
yig‘iladi.
Fizikaviy kondensatlanish usullariga erituvchini almashtirish usuli ham 
kiradi. Bu usulning mohiyatini quyidagi misolda ko‘rish mumkin. Ma’lumki, ba’zi 
organik kislotalar etil spirtida yaxshi erib, suvda yomon eriydi. Bunday 
kislotalarning suvdagi kolloid eritmalarini hosil qilish uchun avval kislota spirtda 
eritilib, keyin hosil bo‘lgan eritmaga asta-sekin suv qo‘shib suyultiriladi. Suv spirt 
bilan har qanday nisbatda aralasha olganligidan, spirtda erigan organik kislotaning 
suvli spirtda eruvchanligi pasayib, uning suvdagi kollod eritmasi hosil bo‘ladi. Ana 
shu usul bilan, masalan, oltingugurtning sut kabi oq kolloid eritmasini hosil qilish 
mumkin.