Mavzu: “Korxona mahsulotlariga (hizmatlarini, ishlarini) narxini shakllantirish”

Xulosa

Bozor iqtisodiyoti sharoitida mahsulot hajmining oshishi, mehnat unumdorligining oshishi, ishchilar moddiy va ma’naviy jihatdan qo’llab-quvvatlanishiga korxonada mehnatga haq to’lash tizimini takomillashtirish orqali erishiladi. Korxona mehnatga haq to’lash tizimini tanlashi uning samarali faoliyati uchun asosdir.
Xalq xo'jaligining turli sohalari bilan bog'liq faoliyatni amalga oshiradigan yirik firmalarda barcha xodimlar asosiy faoliyat bilan band bo'lganlar va asosiy bo'lmagan ishlarda kadrlar shakllantiradigan shaxslarga bo'linadi. Ish hajmidan qat'i nazar, kompaniyaning barcha xodimlari toifalarga bo'lingan. Hozirgi vaqtda kadrlarning quyidagi toifalarini ajratish odatiy holdir: ishchilar, xizmatchilar, mutaxassislar va menejerlar. Amalga oshiriladigan funktsiyalarning xususiyatiga qarab, menejerlar, agar ularning faoliyati maxsus texnik bilimlarni talab qilsa, mutaxassislar yoki ularning funktsiyalari bunday maxsus bilimlarni talab qilmasa, xodimlar qatoriga kirishi mumkin. Bozor iqtisodiyoti sharoitida haq to’lashning kafolatlovchi tizimlari ish beruvchining manfaatlari korxona mulqdorining manfaatlaridan ajralib qolganida namoyon bo’ladi. Hozirgi iqtisodiy sharoitlarda ko’pgina korxonalar haq to’lashning kafolatlovchi tizimlarini saqlab qolish u yoqda tursin, balki doimo «takomillashtirishga» ham majbur bo’lmoqdalar.
Ishchilar tarkibidagi aniq firmalar doirasida asosiy ishchilar va yordamchi ishchilar ajralib turadi. Mintaqa aholisi bandligini ta’minlashning strategik yonalishlarini belgilash yuqorida korsatilgan algoritmning oldingi bosqichlari natijalari asosida amalga oshiriladi. Ushbu yonalishlari mintaqada oqilona bandlikka erishishni ta’minlaydigan strategik tadbirlar korinishida qismlarga ajratilishi mumkin.
Algoritmning oxirgi bosqichi mintaqa aholisi bandligi strategiyasi asosiy maqsadlariga erishishga yonaltirilgan davlat hokimiyati idoralarining, bandlik xizmatlarining va boshqa manfaatdor muassasalarning samarali hamkorligini kozda tutadigan strategik harakatlarni amalga oshirish mexanizmini oz ichiga oladi. Endi bitta mintaqa – Xorazm viloyati misolida orta muddatli davrga aholi bandligini ta’minlashning strategiyasini ishlab chiqishga yondoshuvlarni korib chiqamiz. Bu yerda shuni ham aytib otish kerakki, agar aholi bandligini ta’minlashning strategik yonalishlari mintaqa ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining strategik hujjatlari doirasida beligilanadigan bolsa, unda u ushbu hujjatning ustivor maqsadlari va vazifalariga mos kelishi kerak
Ish haqini tashkil etishning bozor tizimidagi boshqa barcha unsurlari uning markaziy bo’g’ini samarali amal qilishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi. Xususan, mehnatga haq to’lash sohasida minimal kafolatlarni ta’minlash tizimi ish haqining quyi chegaralarini oshirish darajasini aniqlash uchun boshlang’ich nuqta va bu chegaralarni pasaytirish uchun to’siq bo’ladi.
Ish haqini bozorning salbiy hodisalaridan himoyalash uning o’z vaqtida tulanishini va xarid darajasini saklab turishini ta’minlaydi va shu tariqa butun muzokara jarayonining kafili bo’ladi.
Soliq tizimi muzokara jarayonida belgilanadigan haq to’lashdagi nisbatlarni ratsionlashtirishga yordamlashadi hamda mehnat bozorida ayrim kasblar (faoliyatturlari) taqchilligi ta’siri ostida mehnatga haq to’lash darajalarining buzilish ehtimolini kamaytirish imkonini beradi. Axborot tizimi muzokaralar jarayonini amaliy ruhda olib borish, mehnatga haq to’lashdagi o’zgarishlar bilan mehnat haqini belgilaydigan omillar miqdor jihatdan o’zgarishi o’rtasidag’i o’zaro bog’liklikni ko’rsatish imkonini beradi.
Uning iqtisodiy manfaati - mehnatga sarflanadigan xarajatlarning qisqarishi - ish haqi stavkasining yuqori chegarasini belgilab beradi yoki to‘xtatib turadi. Mamlakatimizda ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma‟naviy hayotda tub o‟zgarishlar sodir bo‟lmoqda. Ayniqsa, ta‟lim sohasida olib borilayotgan izchil islohotlar uzluksiz ta‟lim tizimining uzviyligini takomillashtirish, yuqori malakali, yuksak kasbiy, ma‟naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi zamonaviy kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirishni ko‟zda tutmoqda. Ma‟lumki, ta‟lim jarayonini samarali tashkil qilishda amaliy mashg‟ulotlarni sifatli va faol tarzda o‟tkazilishi muhim ahamiyat kasb etadi. Mustaqillik yillarida barcha xo`jalik yuritish tizimining bozor munosabatlariga o`tishi iqtisodiyotning asosiy bo`g’ini hisoblanuvchi korxona maqomining sezilarli ravishda o`zgarishiga sabab bo`ldi. Korxonalar endilikda davlatga tegishli bo`lgan paytlardagidan farqli o`laroq mahsulot ishlab chiqarish bo`yicha faoliyatlarini direktiva ko`rsatkichlari asosida emas, balki O`zbekiston Respublikasi “Korxonalar to`g’risida”gi qonuni va bozor talablariga asosan mustaqil ravishda yuritmoqda. Korxonada xarajatlarni kamaytirish, ularni hal qilish yo'llarini topish muammolari korxonaning zamonaviy iqtisodiyotining murakkab va qiziqarli masalalari hisoblanadi. Xarajatlarni kamaytirish muammosi zamonaviy iqtisodiy sharoitlarda juda dolzarbdir, chunki uning echimi har bir muayyan korxonaga qattiq bozor raqobati sharoitida omon qolish, yaxshi iqtisodiy salohiyatga ega kuchli va kuchli korxona qurishga imkon beradi. Har qanday korxonaning maqsadi-bu faoliyatning iqtisodiy samarasiga erishishdir. Iqtisodiy effekt korxona tashkil etish va faoliyat maqsadlariga, ham foyda, ham ijtimoiy, ekologik va boshqa yaxshilanishlarga erishish orqali ifodalanishi mumkin. Bugungi kunda tashkilotni boshqarish jarayoniga ajratilgan joy etakchi o'rinni egallaydi. Bu, birinchi navbatda, xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning zamonaviy faoliyat ko'rsatish sharoitlari bilan bog'liq bozor iqtisodiyoti. Iqtisodiy erkinlik va o'z faoliyati uchun deyarli mutlaq javobgarlikka ega bo'lgan tashkilotlar boshqaruv tizimiga yordamchi moddiy, mehnat va moliyaviy resurslarni jalb qilishga majbur. Har bir tashkilot rahbari uchun boshqaruvga sarflangan mablag'lar miqdori ham, buning natijasida olingan natijalar ham muhim ahamiyatga ega: xodimlarning mehnat unumdorligini oshirish, raqobatbardosh pozitsiyalarni mustahkamlash va tashkilotning ijtimoiy ahamiyatini oshirish. Boshqacha qilib aytganda, boshqaruv faoliyati natijalarining eng muhim ko'rsatkichi bu boshqariladigan ob'ektning samaradorligi darajasidir.