Mavzu: matn va lug’at ustida ishlash darsning maqsadi: a ta’limiy: o’quvchilarga matn va lug’at ustida ishlash haqida ma’lumot berish; b tarbiyaviy

Mavzuga oid shakllantiriladigan kompetensiyalar:

a) tayanch kompetensiya(lar): TK1, TK2;

b) fanga oid kompetensiya(lar): FK1.

Dars turi: yangi tushuncha, bilimlarni shakllantiruvchi.

Dars uslubi: an’anaviy.

Dars jihozlari: darslik, o’zbek tilining atoqli lug‘ati, mavzuga oid ilmiy adabiyotlar, slaydlar, bukletlar, tarqatma materiallar, ko‘rgazmali qurollar (audio, video, fotolavhalar, jadvallar) jamlanmasi.

DARS REJASI
№	Darsning tarkibiy qismi (bosqichlari)	Ajratiladigan vaqt (reglament)
1	Tashkiliy qism	5 daqiqa
2	Ma’naviyat daqiqasi
3	O‘tilgan mavzuni takrorlash	5 daqiqa
4	Yangi mavzuni tushuntirish	25 daqiqa
5	Mustahkamlash	5 daqiqa
6	O‘quvchilarni baholash	5 daqiqa
7	Uyga vazifa berish

DARSNING BORISHI:

Tashkiliy qism: O‘quvchilar bilan salomlashib, sinf xonasining darsga tayyorlik darajasini tekshirish, davomatni aniqlash.

Ma’naviyat daqiqasi: O‘quvchilar bilan kunning muhim iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy, axloqiy-tarbiyaviy yangiliklari xususida qisqacha suhbat tashkil etish, ularga nisbatan o‘quvchilarning mustaqil yondashuvini tinglash, bahs-munozara uyushtirish.

Yangi mavzu bayoni: O‘quvchilarga yangi mavzu yuzasidan quyidagi tushunchalar beriladi.

Topshiriq. Berilgan qo‘shma gaplar o‘rtasidagi farqlarni toping.

1. Suv keldi - cho‘llarda hayot boshlandi. 2. Suv keldi va cho‘llarda hayot boshlandi.

3. Suv keldi, shuning uchun cho‘llarda hayot boshlandi.

Esda saqlang. 1. Qo‘shma gap qismlari bir paytda yoki ketma-ket sodir bo‘ladigan voqea-hodisalarni ifodalasa, ular orasida vergul qo‘yiladi. (Yigitlar daraxtlarning ostini yumshatdilar, qizlar maktab hovlisini supurdilar.) 2. Qo‘shma gap qismlari orasida o ‘xshatish, zidlash, shart kabi munosabatlar ifodalanganda, ular orasiga tire qo‘yiladi. (Hamal keldi - amal keldi.) 3. Qo‘shma gap qismlari orasida izohlash munosabati ifodalanganda, ular orasiga ko‘pincha ikki nuqta qo‘yiladi. (Bizning qarorimiz shu: hasharda barchamiz faol ishtirok etamiz.)

145-mashq. Ko‘chiring. Qo‘shma gap qismlari o‘zaro qanday bog‘langaniga va ular qanday tinish belgisi bilan ajratib yozilayotganiga e’tibor bering.

1. Avval ular bizga yetib olishsin, keyin birga jo ‘naymiz. (X. To‘xtaboyev) 2. Yuragida qanday dard bor: mana bu menga sir. (Oybek) 3. Kuz keldi, yig‘im-terim ishlari boshlandi. (Qamchibek Kenja) 4. To‘rt mashina o ‘g ‘it yubordik - fermerlarga vaqtida

taqsimlansin. 5. Ehtimol, sizda ham shunday hollar bo‘lgandir: tun yarmidan og‘ganda birdan uyg‘onib ketasiz. (O'.Hoshimov)

146-mashq. Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplarga to‘rtta misol yozing.

Kesimlarining tagiga chizing. Qanday tinish belgisidan foydalanganingizni izohlang.

147-mashq. Ko‘chiring. Qo‘shma gapni qismlarga ajrating. Qismlari o‘rtasiga vergul qo‘yilish sababini ayting.

1. Yaxshi o‘g ‘il - el obro‘si, yaxshi qiz - uy obro‘si. (Maqol)

2. Bulbul sayrar, chumchuq chirqirar, Xabar berar asl zotidan. (Hamid Olimjon)

3. Sidiqjon to‘xtadi: orqasidan kimdir kelayotgan edi. (Abdulla Qahhor) 4. Sabr bila bog‘liq ish ochilur, Ishda oshiqqan ko‘p toyilur. (Alisher Navoiy) 5. Hamma ishlaringizda to‘g ‘ri bo‘ling, odamlarga muomalada xulqingiz chiroyli bo‘lsin! (Hadis)

148-mashq. Ko‘chiring. Qo‘shma gapdagi tinish belgilarining qo‘yilish sababini izohlang.

1. Kampirning jig ‘ibiyroni chiqdi; ombordan olib chiqqan bir savat paxtasi bilan chig‘irig‘ini ko‘tarib, vaysaganicha, uyiga kirib ketdi. (Abdulla Qahhor) 2. G‘animlar duch kelar - jang bo‘lar puxta. (A. Oripov) 3. Mening bir jaydari falsafamdir shu: Hargiz

iltimosga kuning qolmasin. (A. Oripov) 4. Qiz uni ushlab olgani urindi, juda qiynalib ketdi: qo‘llariga tikan kirdi, yuzi va bilaklari tirmalandi. (Abdulla Qahhor)

Mustahkamlash: Darsning ushbu qismida o‘quvchilar dars yakunida quyida berilgan topshiriqlar va savollarga javob beradilar:

1. Bog‘lovchisiz qo‘shma gap qismlari o‘rtasida qanday ma’no munosabatlari mavjud?

2. Qaysi hollarda bog‘lovchisiz qo‘shma gap qismlari yozuvda vergul bilan ajratiladi?

3. Qaysi hollarda bog‘lovchisiz qo‘shma gap qismlari yozuvda tire bilan ajratiladi?