Mavzu: Membranasiz organoidlar. Reja

12 rasm. Ribosomaning tuzilishi. 1-kichik subbirlik; 2-r RNK; 3-tRNK; 4-iRNK; 5-katta subbirlik; 6-
endoplazmatik twr membranasi; 7-oqsil molekulasi. 
Ribosomalarning 
asosiy vazifasi oqsil sintezida ishtirok etish. Oqsil sintezi 
vaqtida ribosomalarda aminokislotalar bir-birriga ulanib uzun polipeptid zanjirini xosil qiladi, 
ya`ni ribosoma oqsil sintezida molekulalarning bir-biri bilan bog`lanadigan joy bwlib xizmat 
qiladi. Sintezda hujayra yadrosidan informatsiya olib keluvchi mRNK va ribosomalarga 
aminokislotalarni tashuvchi tRNKlar ishtirok etadi. Subbirliklar bir biri bilan muloqatda 
bwlib oqsil sintezlovchi yoki translyatsiyada ishtirok etuvchi aktiv markazlarni xosil 
qiladilar. 1chi markazga aminokislotanitashuvchi tRNK keladi, 2 chi markazda 

---

sintezlanuvchi oqsilli tRNK joylashadi, 3 chi markazda katalizlovchi ferment wtirib u 1 chi 
markazdari polipeptidni 2chi markazdagi polipeptid bilan ulaydi (uzunlashtiradiOqsil sintezi 
jarayonini 3 bosqichga bwlinadi: 1. initsiatsiya (boshlang`ich etap). 2. Elongatsiya (polipeptid 
zanjirining xosil bwlishi.) 3. terminatsiya (jarayonning oxiri) 
Eukariot hujayralarda ribosomalarning 2xil populyatsiyasi uchraydi: erkin 
ribosomalar va ER ga bog`langan ribosomalar.ER da ribosomalar ishtirokida sintezlangan 
oqsillar asosan sekretsiya oqsillari. 
Oqsil sintezi davomida ribosomalar m yoki iRNK zanjiri bwylab xarakatlanadilar 
bunday tuzilma poliribosoma yoki polisoma deyiladi.
Anchagacha ribosomalarning ikkala subbirligi bir xil tuzilishga ega deb taxmin 
qilingan. Lekin elektron mikroskopik metodlar kwrsatishicha Kichik subbirlik telefon 
trubkasi(eski) kwrinishida egilganligini kattasi esa kosani (kovsh) eslatadi. Ish tsikli 
davomida R.lar wz konfiguratsiyasini wzgartirib turadi.

13-rasm. Oqsil sintezi jarayoni