Mavzu: psixologning kommunikativligi va ta’sir etish usullari

4. Faol tinglash

Muloqotning “tinglash” komponentini e’tibordan chetda qoldirmaslik kerak – barcha tushunmovchiliklarning 60% dan ortig‘i yomon tinglash natijasida kelib chiqadi (Caruso, Colombi, & Tebbit, 2017).
Sinfda yaxshi tinglashni mashq qilish sizga ikki jihatdan foyda keltirishi mumkin. Birinchidan, siz o‘zingizning tinglash qobiliyatingizni oshiradigan va shu bilan darslarni yaxshiroq saqlaydigan o‘quvchilaringiz uchun namuna bo‘lasiz. Ikkinchidan, faol tinglash yordamida siz tushunmovchiliklarni to‘g‘rilashingiz va o‘rganishni kengaytira olasiz, natijada o‘quvchilaringiz yaxshi ta’lim olishadi.
Faol tinglash o‘quvchilaringizning so‘zlarini diqqat bilan tinglashni, ularni to‘g‘ri tushunganligingizni tekshirishni (masalan, ular aytgan fikrlarini ularga qaytarib berishni), ularning g‘oyalariga asoslanib, ularni qiynayotgan yoki so‘roq qilishni o‘z ichiga oladi. Bu sinfda tushunishni rivojlantirish uchun eng yaxshi yondashuv va samarali muloqotning ajoyib namunasidir.

5. Teskari aloqa

Fikr-mulohaza bildirish sinfdagi muloqotning muhim tarkibiy qismidir. So‘nggi yillarda o‘quvchilarning fikr-mulohazalar bildirishiga bag‘ishlangan ko‘plab tadqiqotlar o‘tkazildi. Bu berilgan ijobiy hisobot muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkin, ko‘proq ularni qo‘llab-quvvatlovchi muhitni yaratish va akademik muvaffaqiyati ortadi, o‘quvchilarning ishonchini quradi.
O‘quvchilarning xatti-harakatlarini o‘zgartirish uchun siz ijobiy fikrlardan foydalanishingiz mumkin: masalan, o‘quvchining qo‘lini ko‘targanligi uchun maqtash, bu holat atrofdagi o‘quvchilar ham o‘zlarini e’tirof etilishlari uchun “qichqirishni” to‘xtatishi va bu xatti-harakatni nusxalashiga olib kelishi mumkin (Xauell, Caldarella, Korth, & Young, 2014).
Biroq, ijobiy fikrlar, agar u o‘rinsiz yoki tez-tez ishlatilsa, o‘rganish uchun zararli bo‘lishi mumkin (Cannella, 1986). “Yaxshi ish” yoki “chiroyli” kabi iboralar o‘quvchilarni rag‘batlantirmasligi mumkin, chunki ular nima uchun maqtovga sazovor bo‘lishlarini tushunmaydilar, ortiqcha maqtash esa bolalarni maqtovga olinmaydigan holatlarga qiziqtirmasligi mumkin. Buning uchun siz jiddiy, aniq, munosib ijobiy mulohazalarni bildirishingiz kerak – o‘quvchining ismidan foydalaning, nimani to‘g‘ri qilayotganini aniq aytib bering va ularga g‘ayrat bilan minnatdorchilik bildiring.
Sinfda tanqidiy mulohazalarga salbiy teskari aloqa tez-tez kuzatiladi va ko‘plab tadqiqotchilar bunday bo‘lmasligi kerakligini ta’kidlaydilar. Tanqidiy mulohazalar o‘quvchilarni takomillashtirishga yordam berishi mumkin, masalan, ularning xatti-harakatlarini o‘zgartirish yoki ko‘proq harakat qilish (Konroy va boshq., 2014) – bu shuningdek, o‘quvchilar bilan ziddiyatli munosabatlarga ham turtki beradi (masalan, Allen va boshq., 2013). Shuningdek, u akademik yutuqlarning past darajalariga olib kelishi mumkin.
Ushbu kamchiliklar, salbiy teskari aloqa har doim ham muvaffaqiyatli bo‘lmayotgani bilan kuchayadi – o‘quvchilar salbiy teskari mulohazalarga qaramay, xatti-harakatlarini davom ettirishadi, aksariyat vaqtlarning 20% atrofida – va bu o‘quvchilarning g‘ayratini hamda vazifaga qiziqishini pasaytiradi (masalan, Spill va boshq. 2016). O‘z qadr-qimmatining pasayishiga olib keladi, bu esa bolalarning akademik yutuqlariga ta’sir qiladi.
Shunday qilib, siz tanqidiy mulohaza va salbiy teskari aloqa vositalaridan faqat tejamkorlik bilan foydalanishni ta'minlashingiz kerak; umumiy sinf menejmenti uchun siz ko‘rmoqchi bo‘lgan xatti-harakatni tasvirlash uchun ijobiy mulohazalardan foydalanish ancha samaralidir. Salbiy mulohazalarni ishlatishingiz kerak bo‘lgan holatlarda siz to‘xtatmoqchi bo‘lgan xatti-harakatingizga aniq murojaat qilishingiz, nima uchun tanqid qilayotganingizga tushuntirish berishingiz kerak (masalan, “buni qilmang, yoki Menimcha bu xavfsiz deb o‘ylamayman”), o‘quvchiga ruxsat bering. axloq haqida o‘ylang (masalan, “siz to‘g‘ri ish qilyapsizmi?”) yoki oddiy “yo‘q” (masalan, “yo‘q”, “mm mm”) shaklidan foydalaning. Ushbu usullar salbiy teskari aloqa samaradorligini oshiradi va uning zararli ta’sirini kamaytiradi.
Teskari aloqa. Bu siz ularning fikrlarini qadrlashingizni, sizning o‘rtangizdagi aloqalarni kuchaytirayotganingizni, o‘qitish va ularning bilimlarini yaxshilashga yordam berishingizni ko‘rsatadi.