mavzu soat juftlik Oila, madaniyat va jamiyat

Kundalik tadbirlar
Ota-onalar norasmiy ravishda birgalikdagi mashg'ulotlar davomida bolalarga muhim ko'nikmalarni o'rgatadi. Oilada kundalik vazifalarning bajarilishi va tartib-qoidalar bo`yicha kattalarning rahbarlik nazorati bolalarning bilimlarini qo'llab-quvvatlashning muhim usuli hisoblanadi. Odatda ota-onalar bolalarga ovqat tayyorlash, topshiriqlarni bajarish, ibodat qilish, bog'dorchilik va jamoat ishlarida ko'ngillilar kabi tadbirlarda qatnashishga ruxsat berishadi. Ota-onalarning ko'rsatmasi bilan bolalar rejalashtirish va tadbirlarni o'tkazish uchun yuqori darajadagi mas'uliyatni o'z zimmalariga oladilar.
Ota-onalar tomonidan uy sharoitida va tashqarida o'tkaziladigan tadbirlar bolalarning akademik bilimlari va maktabga bo'lgan talablariga ta'sir qiladi. Ko'pgina ota-onalar norasmiy ravishda bolalarga tilning maqsadlari va shakllarini o'rgatadilar va bolalarni kitoblar, san'at, musiqa, kompyuter texnologiyalari va ilmiy va matematik fikrlashga ta'sir etadilar. Deyarli barcha ota-onalar o'z farzandlarini muhim kasb mahoratini egallashlarida ko`maklashadilar.
Oilalar bolalar maktabi faoliyatida ishtirok etish orqali ham ularni rag`batlantiradilar. Uyda ko'plab oila boshliqlari bolalar bilan maktabdagi ishlarni muhokama qiladi, uy vazifalarini bajarishda yordam beradi va bolalarni maqtaydi yoki sinfdagi loyihalar haqida fikr bildiradi. Maktabda ota-onalar sinfda ixtiyoriy ravishda ishtirok etishlari, ota-onalarning maslahat guruhlarida qatnashishlari, mablag 'yig'ish tashabbuslariga qo'shilishlari, o'qituvchilar bilan bolalarning darslari borishi haqida suhbatlashishlari mumkin. Ota-onalari maktab faoliyati bilan shug'ullanadigan o'quvchilar odatda yuqori darajalarga erishadilar.
Ba'zi madaniyatlarda ota-onalar maktabga uyda moddiy yordam ko'rsatishni va maktab ishlariga aralashmaslikni ma`qul ko`radilar. Bunday oilalar ko'pincha uy vazifasi uchun uyda tinch joy ajratadilar, topshiriqlarni bajarishda yordam berishadi va bolalarning o'qishlarini olqishlaydilar.
Bolalarning ota-onalarga ta'siri
Bolalarning ijtimoiylashuvi o'zaro bog'liqlikni o'z ichiga oladi, bu orqali bolalar va ularning ota-onalari bir vaqtning o'zida bir-birining xatti-harakatlariga ta'sir qiladi va birgalikda ular yashaydigan muhitni yaratadilar. Ota-onalar asosan o`zaro munosabatlarni belgilaydilar, ammo bolalar oilaviy o'zgarishlarga katta hissa qo'shadilar. Demak, o'zaro ta'sirlar boshidanoq ota-ona va bola o'rtasidagi o'zaro munosabatlarda aniq namoyon bo'ladi.
Chaqaloqlar yig'lash orqali tasalli berishni talab qiladilar, lekin ular o'zaro suhbatlashadilar. Oshxonani supurishni niyat qilgan ota, 6 oylik qizining unga tebranib, chayqalib, jilmayib qo'yganligi sababli unga qarshi turish qiyin bo'ladi. Bolalarning o'sishi bilan o'zaro bog'liqlik davom etadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar va ota-onalar tez-tez ikkala tomonning navbatma-navbat turishini va bir-biriga taqlid qilishni talab qiladigan o'yinlarni o'ynashadi. Kattaroq bolalar esa o'zlarining sevimli mashg'ulotlariga, qiziqishlari va texnologiyalariga bo'lgan ishtiyoqlarini ifodalaydigan o`yinlar o`ynaydilar.
O'zaro bog'liqlik oilaning hissiy almashinuvida qo'shimcha ravishda namoyon bo'ladi. Ota-onalar farzandlariga iliq munosabatda bo'lsalar, bolalar ham odatda mehr bilan imo-ishoralar orqali javob qaytaradilar. Aksincha, ota-onalar oilada salbiy muhitni yaratsalar, bolalar ota-onalarini ayblash va masxara qilishni o'rganishlari mumkin. Salbiy ta'sir o'tkazish usullari odat tusiga kirganda, oila a'zolari bir-birlariga javob berishning yangi usullarini o'rganishlari odatiy holdir. Biroq intensiv maslahat va boshqa aralashuvlar asosida ota-onalar ham, bolalar ham o'sishi va o'zgarishi mumkin.
So'z boyligi va rivojlangan og'zaki fikrlash qobiliyatiga ega bo'lgan ota qiziga genetik jihatdan shu kabi iste'dodlarni berishi mumkin. Og'zaki mahorati gullab-yashnashi bilan yosh qiz ota-onasidan unga o'qishni, qiyin so'zlarning ma'nosini tushuntirishni va murakkab g'oyalarni muhokama qilishni so'rashi mumkin. Tashqi tomondan, ota-onalar o'zlarining harakatlari bilan qizining og'zaki qobiliyatini targ'ib qiladilar. Ammo qizi ham ota-onasini tarbiyalashga intilib, ta'lim olish uchun o'z imkoniyatlarini ishga soladi.
Bolalar nafaqat ota-onalariga, balki oiladagi boshqa qarindoshlarga ham ta'sir qiladi. Qarindoshlar bolalar uchun ko'plab maqsadlarda xizmat qiladi. Avvalo, qarindoshlarning yaqin munosabatlari ota-ona va bola rishtalarini to'ldirishi kerak. Qarindoshlarning boshqa vazifalari bolalarning nisbiy yoshiga bog'liq. Bizning jamiyatda ota-onalar qisqa ishlarni bajarishayotganda katta yoshdagi qarindoshlar ko'pincha yosh bolalarga qarashadi.
Erta va o'rta bolalik davrida bolalar ota-onalariga yoki oiladan tashqaridagi bolalarga qaraganda qarindoshlari bilan ko'proq vaqt o'tkazadilar. Aka-ukalar o'zaro aloqada bo'lganda, to'la qorinli kulgidan tortib to g'azabgacha bo'lgan his-tuyg'ularni ifoda etadilar. Qarindoshlar orasida rivojlanib boradigan munosabatlar ko'pincha bir-biriga yaqin, ammo vaqti-vaqti bilan aloqa va stressning manbalariga aylanadi. Bolalar muntazam ravishda cheklangan resurslar, shu jumladan, ota-onalarning e'tiborlari uchun raqobatlashadilar va vaqti-vaqti bilan ahamiyatsiz ko'rinadigan masalalarda keskin kurashga kirishadilar. Oiladagi bolalar o'rtasidagi raqobat, ehtimol, ba'zi bir foydali narsalarga ega, shu jumladan aka-ukalarning fikrlarini aniqlash uchun motivatsiya yaratish kerak. Biroq agar bir bola boshqasini ma'qul ko'rgan ota-ona tomonidan rad qilinsa, norozilik paydo bo'lishi mumkin.
Bolalarning intellektual va ijtimoiy tajribalari qisman ularning tug'ilish tartibiga bog'liq. Keksa opa-singillar, ehtimol, biron birodar yoki opa-singil kelishidan oldin ota-onalari bilan bo'lgan maxsus vaqtlari, shuningdek, o'zlari yosh birodarlarga dars berishdan manfaatdor bo'lganliklari sababli, akademik jihatdan biroz ustunlikka ega bo'lishadi. Yosh opa-singillar tengdoshlari bilan muloqot qilishda katta mahorat ko'rsatadilar.