Мавзу: Суғурта ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби фанининг предмети, объекти ва вазифалари

Debet 8040 – Kredit 6011 
Ushbu zaxiralarni shakllantirishda yuqoridagi provodkalar za-
xiralarga ajratiladigan summalarga beriladi. Oldini olish chora-tad-
birlari zaxirasi yil boshidagi zaxira summasi va hisobot yilida ajra-
tilgan ajratmalar yig‘indisi hamda ushbu davrda qilingan xarajatlar 
o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.
Oldini olish chora-tadbirlari zaxirasini shakllantirish va undan 
foydalanish tartibi sug‘urtalovchi tomonidan belgilanadi va oldini 
olish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi Nizomda belgilanadi. Oldini olish 
chora-tadbirlari zaxirasini sarflash yo‘nalishlari sifatida quyidagi-
larni misol sifatida keltirish mumkin: 
− yong‘in xavfsizligi depolarining qurilish va rekonstruksiyasi; 
− yong‘inga qarshi uskuna va mashinalarni sotib olish; 
− yong‘inga qarshi signalizatsiyani takomillashtirish bo‘yicha 
chora-tadbirlarni moliyalashtirish; 
− yong‘inga qarshi quriladigan suv hovuzlarini takomillashti-
rish chora-tadbirlarini moliyalashtirish; 
− avtotransport vositalarining texnik holatini tekshiruvchi dav-
lat avtomobil nazorati tashkilotlarining stansiyalarini qurish va re-
konstruksiya qilish; 
− yo‘l-transport hodisalarining oldini olish vositalari va usku-
nalarini sotib olish; 
− aholining sog‘lig‘ini saqlash bo‘yicha amalga oshriladigan 
sanitar-gigiyena chora-tadbirlarini moliyalashtirish; 
− baxtsiz hodisalar, sug‘urtalangan mulkning shikastlanishi yo-
ki zararlanishining oldini olish bilan bog‘liq boshqa chora-tadbir-
larni moliyalashtirish. 
Sug‘urta tashkiloti Nizomda ko‘rsatilgan boshqa maqsadlarda 
ham ushbu zaxira mablag‘larini sarflashi mumkin.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, oldini olish chora-tadbir-
lari zaxirasini shakllantirish va undan foydalanish to‘g‘ridan-to‘g‘-
ri sug‘urtalash shartnomalari bo‘yicha olingan majburiyatlarni ba-
jarish bilan bog‘liq emas. Ushbu zaxira mablag‘lari sug‘urta hodisasi 
oqibatida yetishi mumkin bo‘lgan zararlarning hajmini kamaytirish 
yoki uning oldini olish bilan bog‘liq yo‘nalishlarda sarflanadi. 
Shuning uchun ushbu zaxira sug‘urtalovchi tomonidan mustaqil 

---

109 
ravishda shakllantiriladi. Mazkur zaxiraning shakllanishida qayta 
sug‘urtalovchi ishtirok etmaydi. Sug‘urtalovchi qayta sug‘urtaga 
sug‘urta mukofotlarini o‘tkazayotganda undan ushbu zaxiraga 
ajratiladigan ajratmalarni chegirib qoladi.
Yuqorida keltirilgan holatni quyidagi misol bilan izohlash mum-
kin: 
Sug‘urta kompaniyasi avtotransport vositasini sug‘urtalash shart-
nomasini tuzdi. Sug‘urta mukofoti 180 so‘mni tashkil etadi. Su-
g‘urta tarifida oldini olish chora-tadbirlari zaxirasiga 10% ajratma-
ni amalga oshirish belgilangan, ya’ni 18 so‘m.
Keyinchalik ushbu sug‘urta shartnomasi bo‘yicha javobgarlik-
ning 50%i qayta sug‘urtaga o‘tkazildi. Bunda qayta sug‘urtaga be-
rilgan sug‘urta mukofoti 180 / 0.5 = 90 so‘m emas, balki (180-18) 
* 0.5 = 81 so‘mni tashkil etadi.