Mavzu: Ta‟lim tizimida Navoiyning kichik janrdagi she‟rlarini o„rganish usullari reja: kirish. Bmining umumiy tavsifi

Birinchidan, Alisher Navoiyning turkiy she’riyatga qo‘shgan hissasi janrlar sonining kengaygani va mavjud janrlarning yanada takomillashganida kuzatiladi. Shoirgacha bo‘lgan turkiy she’riyatda g‘azal, qit’a, masnaviy, ruboiy singari janrlardagina ijod qilingan. Shoir esa lirik turning 16 janrida mahorat bilan ijod

qilgan va bu janrlarning go‘zal namunalarini yaratgan.

Ikkinchidan, shoirning o‘zbek she’riyati rivojiga qo‘shgan hissasi o‘zbek she’riyatining mavzu doirasini kengaytirganida ko‘rinadi. Shoirgacha bo‘lgan davrda ishqiy mavzu g‘azalchilikning yetakchi mavzusi bo‘lgan. Navoiy esa ishqiy mavzu bilan bir qatorda ijtimoiy-siyosiy, falsafiy-ta’limiy, axloqiy-didaktik, peyzaj tasviri kabilarni o‘zbek she’riyatiga olib kiradi va bu mavzularda betakror she’rlar yaratadi.


Uchinidan, Navoiyning turkiy she’riyat taraqqiyotidagi xizmati g‘azal kompozitsiyasi takomilida kuzatiladi. Shoirgacha bo‘lgan davrdagi turkiy she’riyatda parokanda g‘azallar ko‘p yaratilgan. Navoiy g‘azallarni parokanda (g‘azalning ko‘p mavzuli bo‘lishi) shaklda yaratilishidan qanoatlanmaydi. U g‘azalning matla’sida ko‘tarilgan masala maqta’gacha izchil yoritilishi, baytlar bir-birini to‘ldirib, biri-ikkinchisiga bog‘lanib borishi lozim deb hisoblagan. Navoiy
kompozitsion jihatdan yakpora, musalsal, voqeaband g‘azallar yaratib, o‘zbek g‘azalchiligini yuksak taraqqiyot darajasiga ko‘targan.


Тo„rtinchidan, shoir lirikasi obrazlar olamining rang-barangligi bilan ham e‟tiborga molikdir. U kundalik turmushning turfa xil lavhalaridan, tabiat hodisalarigacha, mifologik tasavvurlar, tushunchalardan tortib, samoviy jismlargacha obrazli ifodalar yaratishda murojaat qiladi. Shoir san‟atkorligi bilan yaratilgan bunday obrazlar lirik qahramon ruhiy olami, kechinmalarini yoritishda keng qo„llanilgan.


Beshinchidan, Shoir g„azallarining lirik qahramoni uning o„zidir. She‟rlarida lirik qahramonning turfa xil kechinmalari, o„y-xayollari, orzu-niyatlari shoirona tasvirlanadi. Shoir she‟riyatida qo„llaniladigan ma‟shuqa, shoh, darvesh, shayx, zohid, orif, rind, soqiy, raqib singari qator timsollar yetakchi g„oyani teran badiiy shaklda ifodalashga xizmat qiladi.