(MSC) нарх чизиғини q* ишлаб чиқариш ҳажмида кесиб ўтади. Бу ҳолатда дарё оқимини фақат битта завод зарарлаётгани сабабли маҳсулотнинг бозор нархи ўзгаришсиз қолади. Аммо завод тозалаш иншоотларига пул сарфламай ортиқча маҳсулот ишлаб чиқаради (q* ўрнига q1) ва оқимга кўп зарарли чиқинди ташлайди. Энди барча заводлар ўз зарарли чиқиндиларини дарё оқимига ташлайди деб фараз қилсак нима содир бўлишини кўриб чиқамиз. 4.б-расмдаги MC' чизиғи – тармоқнинг таклиф чизиғини ифодалайди. Бутун тармоқ бўйича ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ чекли ташқи харажатларни (MEC‘), зарарли чиқиндилар туфайли йўқотишлар қилаётган барча субъектларнинг (балиқчилар, инсонлар ва бошқа) ишлаб чиқаришни ҳар бир ҳажмига мос чекли харажатларини қўшиш орқали ҳосил қилиш мумкин. Демак бу ерда MEC' тармоқдаги барча фирмаларнинг чекли ишлаб чиқариш харажатлари (MC') ва улар ҳосил қилаётган чекли ташқи харажатлар (MEC') суммаси (MSC'= MC' + MEC‘) сифатида намоён бўляпти. Ташқи самара мавжуд бўлганда тармоқдаги ишлаб чиқариш ҳажмини самарали деб қараш мумкинми? 3.б-расмдан кўрдикки, тармоқнинг самарали ишлаб чиқариш ҳажми - бу шундай ҳажмки, унда қўшимча бир бирлик маҳсулот ишлаб чиқаришдан олинадиган чекли наф чекли ижтимоий харажатларга тенг келиши керак. - Талаб чизиғи истеъмолчилар учун чекли ютуқни акс эттириши сабабли, ишлаб чиқаришнинг самарали ҳажми Q* га тенг бўлади ва у чекли ижтимоий харажатлар MSC' ва талаб чизиғининг D кесишиш нуқтасида жойлашади. Амморақобатли бозорда тармоқнинг ишлаб чиқариш ҳажми Q1 га тенг бўлиб, у талаб ва таклиф чизиқлари (5S MC') кесишиш нуқтасида ётади. Кўриниб турибдики, ишлаб чиқариш ҳажми керагидан ортиқча.
- Иқтисодий самарасизлик – бу дарё оқимига ҳаддан ортиқ зарарли моддаларни оқиришга олиб келувчи ортиқча ишлаб чиқариш ҳажмидир. Самарасизлик сабаби товарга нарх белгилаш сиёсатидаги нотўғри механизмдир. 4.б–расмдаги бозор нархи (
Do'stlaringiz bilan baham: |
