Mavzu: Tijorat banklari risklari va ularni boshqarish usullari 4 (soat) reja

ROE=ROA*EM ;
Bu yerda ROA-aktivlarning ishlatilishi Yani bankning barcha aktivlarni ishlatishning samaradorlik darajasi;
ROE-aksiyadorlik kapitalida foydalanishning samaradorlik darajasi
EM-bankning moliyaviy mustaqillik koeffitsienti va ushbu koeffitsient 0.5 dan katta bo’lishi kerak
Likvidlik riski bu moliyaviy aktivlarni tezroq ravishda naqtga aylantira olish qobilyatidir. Markaziy birjalarni aksiyalari muomalada bo’lgan yirik va taniqli iahlab chiqaruvchi va banklar uchun uahbu turdagi riskka uchrash ehtimoli unchaalik katta emas. Lekin yangi tashkil etilgan kichik korxonalar esa ushbu katta turdagi riskka uchrash ehtimoli katta. Tizimli risk aksiya bahosining o’zgarishiga, unng daromatliliga obligatsiyalar bo’yiocha jo’riy va kutilayotgan foiz hamda kutilayotgan o’lchamdagi dividend va qo’shimcha foyda hajmiga bog’liq bo’ladi va foiz stafkalari o’zgarish riski umumbozor narxlari o’zgarishi riskini va inflyuatsiya riskini birlashtiradi. Tizimsiz risk bozorning olatiga bogliq bo’lmay aniq bir korxona, bankning o’ziga xos xususiyati hisoblanadi.
U tarmoqi va moliyaviy bo’lishi mumkin. Portfelli tizimsiz riskning darajasiga quyidagi omillar tasir etasdi:
-moliyaviy resurslarni quyish uchun muqobil sohalarning mavjudligi;
-tovar va fond bozorlarining kandikturasi va boshqalar
Passiv operatsiyalar risklari asosan, aktiv operatsiyalrning resurslari bilan taminlashda kelib chiqadigan qiyin muammolar bilan bog`liq. Bank aynan passiv operatsiyalar yordamida bankning aktiv operatsiyalarni amalga oshirish uchun zarur bulgan mablaglarni jalb qiladi. Tjorat banklarining passiv operatsiyalariga ustav kapitalini shakllantirish (oshirish) uchun foydadan chegirmalar ajratish,boshqa yuridik shaxslardan olingan kreditlar va depozitlar kiradi. Balansdan tasgqari operatsiyalar risklari mijozlarning majburiyatlari yuzasidan berilgan kafolatlar buyicha tulasgh zaruriyati yuzaga kelishi ehtimoli bilan bog’liq. Aktiv va passivlarni boshqarish sifati bilan bog’liq risklarga tulovga layoiqatsizlik (yoki bankrotlik) rikka, balanslanmagan likvidlik riski, foiz riski, foyda ololmaslik riski, suv iste’mol etishliklar riski va boshqalar kiradi. Bankrotlik riski o’z kapitali resurslarini yuqotish oqibatida o`z majburiyatlari bo`yicgha tulovga layoqatsiz bulish va faoliyatini tuxtatish bilan bog`liq riskdir. Balanslanmagan likvidlik riski aktiv va passiv operatsiyalarning likvidlik risklarini o’z ichiga oladi . U esa bankning resurs sifatida jalb qilingan mablag’lari bilan kreditga bergan mablag’lari miqdori,muddati,foiz stafkasining darajasi bo’yicha mos kelmasligi sababli yuzaga keladi. Foiz riski bozorda foiz stafkalarini uzgarish natijasida va marja kursining qiymati kutilmagan holatda 0 ga teng bulishi yoki manfiy qiymatga teng bo’lishi holatida vujudga keladi. Foyda ololmaslik riski bank resurslarini yuqotishi, ulardan samarali foydalana olmasligini ifodalaydi. Suist’emollik riski bank boshqaruvi yoki rahbariyati, xodimlari tomonidan bank faoliyatini tamoyillariga zid moilaviy qarorlar qabul qilinganda vujudga keladi.Moilaviy xizmatlarni amalga oshirish bilan bog’liq risklar operatsion, texnologik,innovatsiyalar,xavfsizlik va risklarni oz ichiga oladi. Operatsion va texnologik risklarga bank texnika va texnologiyasida uchrab turadigan axborotlarni yo’qotishdan kiradi. Innovatsiya riski ma’lum bir sabablar tufayli bankning innovatsiyaga yo’llangan mablag’lari mo’ljallangan samarani bermasa yoki yo’qotilgan bo’lsa yuzaga keladi. Bank xavfsizligi riski-bu bank binosi, unda mavjud axborot kompyuter tarmoqlarining xavfsizligi bilan belgilanadi.
Mavzu yuzasidan takrorlash uchun savollar
1. Bank riski tushunchasi va uning turlari nimalardan iborat?
2. Kredit riski va uni hisoblash yo‘llari haqida gapirib bering?
3. Bank risklarini boshqarish masalalari deganda nimani tushunasiz?
4. Tijorat banki riskini baholashda aktivlar diversifikatsiyasining o‘rni deganda nimani tushunasiz?
5. Bank risklarini sug‘urtalash usullari qanday?
6. Bank risklarini boshqarish asoslari va uni takomillashtirishdeganda nimani tushunasiz?

1