Mavzu: unix operatsion sistemasi va uning arxitekturasi. Reja: I. Kirish. II. Asosiy qism

Dasturlar.
UNIX Operatsion sistemasi shular bilan bir qatorda mavjud amaliy dasturlarni ishlatish va yangi qo‘llanmalarni ishlab chiqishning Operatsion muhiti hamdir. Yangi dasturlar yangi tillarda yozilishi mumkin. Ammo UNIX muhitida standart dasturlash tili bu Si tilidir. (oxirgi paytlarda u S++ ga aylantirilmoqda). Buning sababi shuki, UNIX tizimi Si tilida yozilgan va u ancha sifatli standartlashtirilgan tillardan biridir.
Shuning uchun Si tilida yozilgan dasturlar to‘g‘ri dasturlash uslubi qo‘llanganda yuqori mobillarga yega, ya’ni ularni UNIX yoki boshqa qator Operatsion tizimlar boshqaruvida ishlaydigan boshqa apparat platformalariga oson o‘tkazish mumkin.
(Masalan: DEC OPEN VMS va MS WINDOWS NT).
Ixtiyoriy bajarilayotgan dastur bir yoki bir necha ob’ekt fayllardan tuziladi. Shuning uchun dastur tuzish Si tilidagi tekstlarni saqlagan fayllarni yaratishdan boshlanadi. Bu fayllar o‘zgaruvchi yoki funksiya o‘zgaruvchilarning global nomlari, shu jumladan, tashqi nomlarga ssыlkalarni ham o‘z ichiga saqlashi mumkin.


2.2. UNIX operatsion sistemasi arxitekturasi.

UNIX sistemasida fayllar sistemasi “joy” (mesta) ga va prosesslar “hayot” (jizn) ga yega degan illuziya yaratiladi. Fayllar va prosesslar UNIX sistemasi madelining markaziy tushunchalaridan hisoblanadi. 2.1 rasmda yadro va ularning bir-biri bilan o‘zaro aloqasidan tashkil topgan modul sastavi tasvirlangan sistema yadrosi bloksxemasi tasvirlahgan. Rasmda yadroning ikki asosiy komponentasi: chap tomonda fayllar podsistemasi o‘ng tomonda prosesslarni boshqarish podsistemasi joylashgan .

Haqiqiy holda yadro strukturasi modulga mos kelmasa ham, bu sxema yadro haqida mantiqiy tasavvur beradi. 2.1 rasmda sxema 3 sathga bo‘linadi:

• 
  Foydalanuvchi .
  
• 
  Yadro.
  
• 
  Apparaturalar sathi.
  

Fayllar sistemasi fayllarni boshqarodi, fayl yozuvlarini joylashtiradi , bo‘sh joylarni , faylga dostupni (murojatni), foydalanuvchilar uchun ma’lumotlar ro‘yxatini boshqaradi.

Prosesslarni boshqaruvchi podsistema prosesslar sinxronizatsiyasiga, hamkorligiga, xotirani bo‘lishga va prosesslar bajarilishini planlashtirishga javob beradi. Fayllar va prosesslarni boshqarish podsistemalari bir-birlari bilan fayl bajarilish uchun xotiraga yuklanganda murojat qiladilar: Prosesslarni boshqarish podsistemasi bajariladigan fayllarni ular bajarilashidan oldin xotiraga o‘qiydi.
Prosesslar faylni boshqaruvchi podsistema bilan operatsion sistemaning maxsus murojatnomalaridan foydalangan holda hamkorlik (aloqa) qiladilar.
Bunday murojatlarga quydagi funksiyalar kiradi:

• 
  Open (faylni yozish yoki o‘qish uchun ochish).
  
• 
  Close (faylni yopish ).
  
• 
  Read (o‘qish).
  
• 
  Write (yozish).
  
• 
  Stat (fayl atributlarini so‘rash).
  
• 
  Chown (fayl yegasi haqidagi ma’lumotalr yozuvini o‘zgartirish).
  
• 
  Chmod (faylga murojat huquqini o‘zgartirish).
  

Prosessalrni boshqarishda foydalaniladigan operatsion sistemaga murojatlar yangi fayl hosil qilishda (fork), bajariladigan prosess ishini yakunlashda (exit), prosess uchun ajratilgan xotira o‘lchamini boshqarish (brk), sinxronizatsiya qilish uchun (wait) xizmat qilishi mumkin.
Xotirani taqsimlash moduli xotirani prosesslarga ajratishni nazorat qiladi. Agar qandaydir vaqt momentida sistema barcha prosesslar uchun fizik xotiraning yetishmasligini sezib qolsa, yadro prosesslarni bajarilaish imkoniyatiga yega deb asosiy va tashqi xotiraga akslantiradi (peresыlaet) .Xotirani taqsimlashning ikki usuli mavjud:

• 
  Yuklash (podkachka).
  
• 
  Sahifalarni joylashtirish (zameщenie stranis).
  

Yuklash (podkachka) programmasi rejalashtiruvchi (planirovщik) deb ham ataladi. U prosesslarga xotirani ajratishni rejalashtiradi va markaziy prosessor planirovshigining ishini ko‘rsatadi.
Planirovshik (rejalashtiruvchi) moduli markaziy prosessor vaqtini prosesslar o‘tasida taqsimlaydi. U prosesslar novbatini rejalashtiradi. Planirovshik bajarilishga tayyor va ustivorligi yeng yuqori bo‘lgan prosessni tanlaydi. Keyingi prosessning bajarilishi qachonki u barcha bajarilishga tayyor prosesslar ichida ustiborligi yeng yuqori bo‘lsa o‘shanda davom yetadi.
Nihoyat apparatli nazorat mashina bilan aloqa va uzilishlarni qayta ishlash uchun javobgar. Disklar , teminallar va shu kabi qurilmalar prosess bajartilash vaqtida markaziy prosessor ishini to‘xtatishi mumkin. Bunday holda sistema yadrosi uzilish qayta ishlangandan so‘ng uzilgan prosess bajarilishini tiklashi mumkin. Uzilishlar prosessning o‘zi tomonidan yemas, prosess kontekstida sanab o‘tilgan sistema yadrosining maxsus funksiyalari tomonidan qayta ishlanadi.