Мавзу: Юšумли касалликлар тарихи

Клиникаси. Касалликнинг инкубацион даври 3-6 кун, ўлатга қарши эмланганларда 8-10 кунгача чўзилади.
Клиник формалари:
А. 1) тери фомаси
2) бубонлик формаси
3) тери бубонлик формаси
Б. 1) биламчи синтек формаси
2) иккиламчи синтек формаси
В. 1) биламчи ўпка формаси
2) иккиламчи ўпка формаси
3) ичак формаси.

Ўлат тўсатдан бошланади. Беморнинг бадани титраб, ҳарорати 39-40 даражагача кўтарилади ва иситма 3-10 кунгача давом этади. Кучли интокцика бошланиб, беморнинг дармони қурийди, боши айланади, кўйни айнийди, иштахаси йўқолади, ташна бўлади, кўйни айниб қайд қилади, қон аралаш қусади, салқийди, кўзлари қизаради, қуруқ ва иссиқ баданида петехиялар кўзга ташланади. Юрак чегараси кенгаяди, томлари буғуқ эшитилади. А/Б пасаяди, тахикардия аниқланади. Тили худди оҳак сепилгандек оқ қараш билан қопланади. Баъзан беморни қорни оғрийди. Талоқ катталашади, бемор безовталаниб, алахлайди, юрганда гандираклайди. Ўлатнинг клиник формаларига қараб бошқа белгилари ҳам аниқланади.

Тери формаси: микроб кирганида ўрнидаги доғ пайдо бўлади, сўнгра папула, вазикула, пустулага айланади. Сўнгра ёрилиб яра ҳосил қилади. Яра узоқ вақтгача битмайди.
Бубонли формаси: ҳарорат юқори кўтарилиб, интоксикация ва лимфа тугуни катталашади, оғрийди. Лимфа тугуни катталашади, товуқ тухумидек бўлиб, яллиғланиш жараёни теи ости тўқимасига ўтиб йирингланади, кўкимтил тасга киради, бубонда флюктуация аниқланади. 8-12 куни бубон ёрилади, кўп миқдорда сариқ-яшил ангда қуюқ йиринг келади. Бубон ёрилгач ҳарорат пасаяди ва 10-12 кунга бориб ўрни ямоқ бўлиб қолади. Баъзи холларда бубон йирингламайди, 6-7 кунга бориб аста секин кичрайиб, шишлари камайиб йўқолади. Антибиотиклар билан даволаниши керак. Антибиотиклар қўлланмаси беморларнинг 60-90% гача халос бўлади.
Бирламчи сентик формаси: Ўлатнинг бу фомасида одам теиси ёки шиллиқ падаси орқали кўп миқдорда кучли патоген микробла организмни ҳалол воситаларини енгил қонга тушиши натижасида кучли патоген микроблар организмни ҳимоя воситаларини енгил қонга тушиши натижасида касаллик бирданига бошланади. Яширин даври бир неча соатдан 1-2 кунгача давом этади. Эти увишиб қалтирайди, ҳарорати кўтарилади, алахлайди, атрофдагиларга тажовуз қилади, тез-тез нафас олади. Пульси тезлашади, баданида геморогик тошмалар пайдо бўлади, кўп ўтмай инфекцион-токсик шок ривожланади ва бемор кома холатига тушиб 2-3 кун ичида жуда кучли интокцикация ва гиморогик синдром оқибатида ҳалок бўлади. Ўлатнинг сентик формасидан беморнинг соғайиши жуда кам учрайди.