Mavzusida tayyorlagan

Yorg‘ichoq qo'shiqlari. Yorg‘ichoq qo‘l tegirmoni bo‘lib, u suv va shamol tegirmonlari kashf etilmasdan oldin paydo bo‘lgan. Uni qo’l yordamida aylantirganlar. Yorg‘ichoq aylantirish-og‘ir va unumsiz ish. Bu ishni, asosan, ayollar bajarishgan. Shu sababli yorg‘ichoq qo‘shiqlarining ijodkorlari ham ayollar hisoblanadilar. Yorg‘ichoq qo‘shiqlarida kun bo‘yi yorg‘ichoq tortishning jismoniy va ma’naviy mashaqqati, og‘ir toshni aylantirish ayol kishi uchun naqadar qiyin ekanligi, binobarin, tegirmonning undan afzalligi, ayollarning turmush tashvishlari mungli nidolar bilan kuylanadi. Yorg‘ichoq qo‘shiqlari barmoq vaznida, to‘rtliklar shaklida yaratiladi. Ko‘pincha 7, 11,12 hijoli tizimda uchraydi. Mavzu doirasi keng, qofiyalanishida ham rang-baranglik ko‘zga tashlanadi. Yorg‘ichoq qo‘shiqlarining ayrim namunalari satirik xarakterda yaratilganligi bilan diqqatni tortadi:

Yorg‘ichog‘im guldur-guldur,

Bo‘g‘zing to‘la oppoq undir.
Boy boboning xonadoni
Ikkimizni yedur-yedur.


XULOSA
Mehnat qo’shiqlari ham folklordagi boshqa turlar singari o’zining mustahkam mavqeyiga ega . Qo’shiqning paydo bo’lishiga bosh sabab inson kayfiyatidagi chuqur iztirob yoki to’satdan paydo bo’lgan ko’tarinki ruhdir . Inson noxush damlarda sukut saqlaydi, xayolda vaziyat yechimini topishga urinadi. Bunday daqiqalarda mungli kuy tasalli beradi, ko’ngilni biroz bo’lsa – da yozadi. Xursandchilik onlarida esa sho’x qo’shiq, raqs hamroh bo’ladi. Ayni ana shunday manfiy va musbat holatlar shaxs qalbida lirik kechinmalarning paydo bo’lishiga zamin hozirlaydi: oqibatda qo’shiqning yaratilishiga sabab bo’ladi. Qo’shiq atamasining tarixi qanchayin sodda tuyilmasin, og’zaki ijodimizdagi bu janr juda murakkab ruhiy kechinmalarni ifodalashga xizmat qiladi. O’qilganda, eshitilganda tushunish oson sezilgan to’rtliklar zaminida olam – olam ma’no, murakkab qismat yotadi. Shu bois har qanday qo’shiq bilan tanishganimizda tezlik bilan shoshib xulosa chiqarish to’g’ri bo’lmaydi.
Musiqiy ta’lim bo’yicha davlat ta’lim standarti istiqbolga mo’ljallangan dasturdir. Bolalarning nafosat hissiyotlarini tarbiyalash, milliy ruh, milliy musiqa ohanglarini imkon qadar o’zida mujassam etib, musiqadan zaruriy bilm va malakalarni tarkib toptirish dasturini asosiy mezoni hisoblanadi. O’zbek xalqining mahalliy usulblari bo’yicha dasturga dasturga kiritilgan qo’shiq va kuylar o’quvchilarni jonajon vatanga muhabbat, mehnatsevarlik, tabiatni e’zozlash, do’stlik, hamjihatlik, rahm – shavqat kabi xislatlar musiqiy obrazlar orqali idrok etilishga qaratilgan.
Maktab yoshidagi bolalarni ma’naviy, madaniyatli etib tarbiyalashda musiqa tarbiyasi ustivor tarbiyalardandir. Ta’lim maktablarida o’tkaziladigan musiqa mashg’ulotlarining asosiy maqsadi go’zallik qonuniyatlari asosida barkamol shaxsni shakllantirish vazifalarini amalga oshirish uchun xizmat qilishdan iborat bo’lishi lozim.
Milliy ruhni o’zida aks ettirgan mahalliy usulb namunalari bolalarni olamni badiiy his va idrok etishlariga, zavqlanishlariga yordam beradi. Jumladan boshlang’ich sinf bolalariga xalq qo’shiqlaridan “Oymoma tilla”, “Olmajon”, “Zuv – zuv” “borag’oy”, “Kichkinajon”lar o’rganishga tavsiya etiladi. Yuqori sinflarda musiqa o’qituvchisi “Oshxo’rakam kaptar”, “Besh tosh”, “O’ynaylik omon”, “Bu bog’chda olcha”, “Oq sholi”, “Ko’k sholi”, “Dasta - dasta”, “Boychechak”, “Qaldirg’och” singari mahalliy uslub namunalarini yil davomida o’rgatib borish lozim.
O’qituvchi o’zbek musiqasining mahalliy uslublaridan namunaviy qo’shiqlar o’rgatish bilan cheklanib qolmasdan mehnat qo’shiqlaridan, dostonlardan, maqom yo’llaridan, cholg’u kuylari, yallalar katta ashulalardan namunalar tanlab, o’quvchilarga tinglash yo’li bilan ularni musiqiy idrokini shakllantirish mumkin.
Talabalarga mos xalq qo’shiqlarini o’rgatishda o’quvchilarni endigina rivojlanayotgan ovoz xususiyati, ularning musiqaviy qobiliyat darajasi shunigdek, badiiy diniy to’g’ri tarbiyalash va ularni musiqaga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish zarurligini hisobga olish kerak. Talabalar uchun o’zbek musiqasining mahalliy usulblardan olingan namunalar ham boshqa asarlar singari badiiy va g’oyaviy mazmunan sodda, ixcham va mukammal shakllarga, juda ko’p tarixiy dalillarga ega bo’lgan kuy – qo’shiqlardir.
Unda milliy musiqaning eng yorqin koloridlari, nafosati xalqning falsafiy – ijtimoiy tafakkurga boy, fikr va g’oyalari o’z aksini topgan. Mahalliy uslub zamirida har bir yerli xalqning o’z boshidan kechirgan voqealarini, uning erk va baxti uchun kurashlarini ko’rish mumkin. O’zbek musiqasining mahalliy usulblari ham davr oynasidir. Binobarin, u o’zi yaratilgan davrning mohiyatini o’sha xalqning muhabbitini, musibatini, erk uchun kurashini va tarixini, baxt – saodat yo’lidagi orzu – istaklarini aks ettiradi, ya’ni ular o’ziga xos badiiy tilga egadir.
Kurs ishida bayon etilgan o’zbek musiqasining mahalliy uslublari darslik sifatida bolalarga xalqimizning ana shunday qadimiy va doimo navqiron bo’lgan ajib navolarining qalblarga jo qilishda ko’mak bo’ladi.